دعا هنگام تراشیدن سر در حج فرض
شخص حاجی بعد از قربانی، و هنگام تراشیدن موی سر، رو به قبله نشسته و پیشانی خود را با دستش بگیرد و سه بار «اَللهُ اَکْبَرُ» بگوید، و سپس این دعا را بخواند:
«اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلیٰ مٰا هَدٰانٰا، والْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلیٰ مٰا أٔنْعَمَ بِهِ عَلَیْنٰا. اَللّٰهُمَّ هٰذِهِ نٰاصِیَتِیْ، فَتَقَّبَلْ مِنِّیْ، واغْفِرْ لِیْ ذُنُوْبِیْ. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِیْ، ولِلْمُحَلِّقِیْنَ والْمُقَصِّرِیْنَ، یٰا وٰاسِعَ الْمَغْفِرَةِ.
اَللّٰهُمَّ زِدْنٰا إِیْمٰاناً ویَقِیْناً وتَوْفِیْقاً وعَوْناً. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لَنٰا ولِٰابٰائِنٰا وأُمَّهٰاتِنٰا والْمُسْلِمِیْنَ أٔجْمَعِیْنَ. اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِیْ قَضیٰ عَنّٰا نُسُکَنٰا، ووَفَّقَنٰا لِأٔدٰاءِ الْحَجِّ والطَّوٰافِ بِبَیْتِهِ الْعَظِیْمِ. اَللّٰهُمَّ کَمٰا أٔنْعَمْتَ عَلَیْنٰا بِذٰلِکَ، فَأٔتْمِمْ نِعْمَتَکَ عَلَیْنٰا بِقَبُوْلِ حَجِّنٰا ومَنٰاسِکِنٰا یٰا رَبَّ الْعٰالَمِیْنَ، ویٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِیْنَ».
ترجمه: «تمام ستایش‌ها از آنِ خدایی است که ما را به راه راستِ اسلام هدایت و رهنمون ساخت، و همۀ حمد و ستایش‌ها زیبندۀ خداست در برابر نعمت‌هایی که به ما عطا فرمود. خداوندا ! این پیشانی من، مطیع فرمان توست، پس حج مرا بپذیر و گناهانم را بیامرز. خدایا ! مرا و تمام کسانی که امروز موی سر را تراشیده و یا موی سر را کوتاه کرده‌اند، بیامرز. ای خدایی که آمرزشش بسیار گسترده و فراوان و بس فراوان و فراگیر است.
پروردگارا ! برایمان و یقین، و توفیق و توان ما بیفزای. پروردگارا ! ما و پدران و مادران ما و تمام مسلمانان جهان را بیامرز، و زیر چتر رحمت و مغفرت خویش بگیر.
تمام حمد و ستایش‌ها برای خدایی است که اعمال حج ما را به خوبی و به نحو کامل به پایان رسانید و ما را برای ادای مناسک حج و طواف به دور خانۀ بزرگش توفیق داد. پروردگارا ! همچنان که با این چیز بر ما منّت نهادی، با قبول حج و پذیرش مناسک ما، بر ما دوباره منّت گذار، ای پروردگارا جهانیان و ای مهربانترین مهربانان».
* * *
در هنگام ذبح قربانی، صورت حیوان را به طرف قبله کرده و چنین دعا نماید:
«بِسْمِ اللهِ واللهُ أٔکْبَرُ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وعَلیٰ اٰلِهِ وسَلِّمْ؛ إِنِّیْ وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِیْ فَطَرَ السَّمٰوٰاتِ والْأٔرْضَ حَنِیْفاً ومٰا أٔنَا مِنَ الْمُشْرِکِیْنَ. إِنَّ صَلٰاتِیْ ونُسُکِیْ ومَحْیٰایَ ومَمٰاتِیْ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِیْنَ، لٰا شَرِیْکَ لَهُ وبِذٰلِکَ أُمِرْتُ وأٔنَا مِنَ الْمُسْلِمِیْنَ. اَللّٰهُمَّ مِنْکَ وإِلَیْکَ، اَللّٰهُمَّ مِنْکَ وإِلَیْکَ، اَللّٰهُمَّ مِنْکَ وإِلَیْکَ، رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنّٰا إِنَّکَ أٔنْتَ السَّمِیْعُ الْعَلِیْمُ وتُبْ عَلَیْنٰا إِنَّکَ أٔنْتَ التَّوّٰابُ الرَّحِیْمُ واغْفِرْ لَنٰا إِنَّکَ أٔنْتَ الْغَفُوْرُ الرَّحِیْمُ».
ترجمه: «به نام خدا؛ و خدا بزرگتر و برتر از همه چیز و همه کس است و همه در برابر عظمت و بزرگی او کوچک و حقیرند. پروردگارا ! بر محمدج و آل او درود و سلام بفرست. بی‌گمان من رو به سوی کسی می‌کنم که آسمانها و زمین را آفریده است و من از هر راهی جز راه او به کنارم و از زمرۀ مشرکان نیستم. و براستی نماز و عبادت و زیستن و مردن من از آنِ خدا است که پروردگار جهانیان است. و خدا را هیچ شریکی نیست و به همین دستور داده شده‌ام و من از زمرۀ مسلمانان هست.
خداوندا ! این قربانی از عطای توست که در راه تو به مستحقین داده می‌شود. خداوندا ! این قربانی از عطای توست که در راه تو، به مستحقین داده می‌شود، خداوندا ! این قربانی از عطای توست که در راه تو، به مستحقین داده می‌شود.
پروردگارا ! این عمل را از ما بپذیر، بی‌گمان تو شنوا و دانا به گفتار و نیات ما هستی، و اگر نسیان و لغزشی در انجام مناسک حج از ما سرزده است. بر ما ببخشای و دروازۀ توبه را بر روی ما باز گذار، بی‌گمان تو بس توبه‌پذیر و مهربانی و ما را بیامرز، بی‌شک که تو ذات بخشندۀ مهربان هستی».
در وقت زدن جمره، هفت ریگ به طرف ستون عقبه زده شود، و در وقت زدن هر سنگریزه بگوید:
«بِسْمِ اللهِ اَللهُ أٔکْبَرُ، رَغْماً لِلشَّیْطٰانِ ورِضیً لِلرَّحْمٰنِ. اَللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ حَجّاً مَبْرُوْراً وسَعْیاً مَّشْکُوْراً وذَنْباً مَّغْفُوْراً».
ترجمه: «به نام خدا. خدا بزرگتر از هر چیز و هر کس است که همه در برابر عظمت و بزرگی او کوچک و حقیرند. و این سنگریزه را جهت ذلیل کردن شیطان و راضی کردن خدای پاک می‌زنم. پروردگارا ! حج مرا قبول بفرما و کوشش و تلاش مرا بپذیر و گناهان مرا ببخش».
تذکر: البته شخص حاجی می‌تواند در وقت زدن سنگریزه‌ها، فقط به «بِسْمِ اللهِ اَللهُ أٔکْبَرُ» اکتفاء کند.
* * *
در روز دهم ذوالحجۀ، پس از نماز صبح هنگامی که هوا روشن شد، شخص حاجی از «مشعر الحرام» به سوی «مِنیٰ» رهسپار شود، و در طول راه به طور مکرّر و مُستمر «تلبیه» و «تکبیر» بگوید و به خواندن دعا و تلاوت قرآن و ذکر مشغول شود، و در این موقعیت سعی و کوشش کند تا بسیار «تلبیه» بگوید، چرا که اکنون آخرین وقت لبّیک گفتن است، و وقتی که به «منی» رسید و مشغول سنگ انداختن به ستون عقبه (زدن جمره) شد، زمان گفتن لبیک (تلبیه) پایان می‌یابد و ممکن است پس از این، دیگر نتواند در عمرش موفق به آمدن به حج شود، تا دوباره لبیک گوید، بنابراین از این فرصت کمال استفاده را ببرد. و هنگامی که به سرزمین «منی» رسید، این دعا را بخواند:
«اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِیْ بَلَّغَنِیْهٰا سٰالِماً مُعٰافیً؛ اَللّٰهُمَّ هٰذِهِ «مِنیٰ»، قَدْ أٔتَیْتُهٰا وأٔنَا عَبْدُکَ وفِیْ قَبْضَتِکَ، أٔسْأٔلُکَ أٔنْ تَمُنَّ عَلَیَّ بِمٰا مَنَنْتَ بِهِ عَلیٰ أٔوْلیٰائِک.َ
اَللّٰهُمَّ إِنِّیْ أٔعُوْذُ بِکَ مِنَ الْحِرْمٰانِ، وأٔعُوْذُ بِکَ مِنَ الْخِذْلٰانِ، وأٔعُوْذُ بِکَ مِنْ هَمَزٰاتِ الشَّیْطٰانِ، وأٔعُوْذُ بِکَ مِنَ الْمُصِیْبَةِ فِی الدُّنْیٰا والْاٰخِرَةِ، وأٔعُوْذُ بِکَ مِنَ الْکُفْرِ والْفُسُوْقِ والْعِصْیٰانِ. بِرَحْمَتِکَ یٰا اَرْحَمَ الرّٰاحِمِیْنَ.
ترجمه: «تمام حمد و ستایش‌ها از آنِ خدایی است که مرا در حال سلامتی و تندرستی به «منی» رسانید. پروردگارا ! اینجا سرزمین «منی» است، به اینجا آمده‌ام در حالی که بندۀ توام و در قبضۀ و قدرت تو و تحت فرمان و دستور توام، از این رو از تو می‌خواهم که همان منّت و احسانی که بر اولیاء و دوستان خویش کرده‌ای بر من نیز بکنی و مرا از زمرۀ دوستانت قرار بدهی.
خداوندا ! به تو پناه می‌برم از محروم شدن از رحمتت، و از رسوایی در دنیا و آخرت، و خویشتن را از وسوسه‌های اهریمنان و تحریکات نامطلوب ایشان به انجام گناهان، در پناه تو می‌دارم، و نیز به تو پناه می‌برم از مصیبت دیدن در دنیا و آخرتم، و خویشتن را از کفر و نافرمانی و گناه نیز در پناه تو می‌دارم. به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان».
* * *
دعای وقوف به «مشعر
الحرام»
(کوه قُزَح)
شخص حاجی بکوشد که در این موقفِ بس بزرگ و متبرّک، برای خود و پدر و مادر و تمام مسلمانان جهان، طلب آمرزش و مغفرت و پیروزی نموده و برای آنها دعا نماید، و در «مشعر الحرام» به گفتن «تلبیه» (لبیک اَللّٰهُمَّ لبیک...) و «تهلیل» (لا إله إلا الله وحده لا شریک له...) و «تکبیر» (لا إله إلا الله و الله اکبر) و «تحمید» (الحمدُ لله) و «تسبیح» (سبحان الله) و تلاوت قرآن و ذکر و دعا مشغول شود، و این دعا را نیز بخواند:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّیْ أٔسْأٔلُکَ فَوٰاتِحَ الْخَیْرِ وخَوٰاتِمَهُ وجَوٰامِعَهُ وأٔوَّلَهُ واٰخِرَهُ وظٰاهِرَهُ وبٰاطِنَهُ والدَّرَجٰاتِ الْعُلٰا فِی الْجَنَّةِ وأٔنْ تُصْلِحَ لِیْ شَأْنِیْ کُلَّهُ وأٔنْ تَصْرِفَ عَنِّیَ الشَّرَّ کُلَّهُ فَإِنَّهُ لٰایَفْعَلُ ذٰلِکَ غَیْرُکَ ولٰایَجُوْدُ بِهِ إِلّٰا أٔنْتَ.
اَللّٰهُمَّ کَمٰا وَفَّقْتَنٰا فِیْ هٰذَا الْمَکٰانِ، فَوَفِّقْنٰا لِذِکْرِکَ کَمٰا هَدَیْتَنٰا، واغْفِرْ لَنٰا وارْحَمْنٰا کَمٰا وَعَدْتَّنٰا بِقَوْلِکَ، وقَوْلُکَ الْحَقُّ:﴿فَإِذَآ أَفَضۡتُم مِّنۡ عَرَفَٰتٖ فَٱذۡکُرُواْ ٱللَّهَ عِندَ ٱلۡمَشۡعَرِ ٱلۡحَرَامِۖ وَٱذۡکُرُوهُ کَمَا هَدَىٰکُمۡ وَإِن کُنتُم مِّن قَبۡلِهِۦ لَمِنَ ٱلضَّآلِّینَ١٩٨ ثُمَّ أَفِیضُواْ مِنۡ حَیۡثُ أَفَاضَ ٱلنَّاسُ وَٱسۡتَغۡفِرُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِیمٞ١٩٩﴾ [البقرة: 198-199].
اَللّٰهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کُلُّهُ، ولَکَ التَّقْدِیْسُ کُلُّهُ، ولَکَ الْکَمٰالُ کُلُّهُ، ولَکَ الْجَلٰالُ کُلُّهُ، ولَکَ النَّعْمٰاءُ کُلُّهُ، ولَکَ الشُّکْرُ کُلُّهُ. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِیْ جَمِیْعَ مٰا أٔسْلَفْتُهُ، واعْصِمْنِیْ فِیْمٰا بَقِیَ، وارْزُقْنِیْ عَمَلاً صٰالِحاً تَرْضیٰ بِهِ عَنِّیْ یٰا ذَا الْفَضْلِ الْعَظِیْمِ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّیْ أٔسْتَشْفِعُ إِلَیْکَ بِخَوٰاصِّ عِبٰادِکَ وأٔتَوَسَّلُ بِکَ إِلَیْکَ، أٔسْأٔلُکَ أٔنْ تَرْزُقَنِیْ جَوٰامِعَ الْخَیْرِ کُلِّهِ، وأٔنْ تَمُنَّ عَلَیَّ بِمٰا مَنَنْتَ بِهِ عَلیٰ أٔوْلِیٰائِکَ، وأٔنْ تُصْلِحَ حٰالِیْ فِی الدُّنْیٰا والْاٰخِرَةِ، وأٔنْ تَرْحَمَنِیْ یٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِیْنَ.
اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِیْ ولِوٰالِدَیّ ولِجَمِیْعِ الْمُؤْمِنِیْنَ والْمُؤْمِنٰاتِ والْمُسْلِمِیْنَ والْمُسْلِمٰاتِ، اَلْأٔحْیٰاءِ مِنْهُمْ والْأٔمْوٰاتِ، إِنَّکَ عَلیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٍ وأٔنْتَ الْغَفُوْرُ الرَّحِیْمُ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِی الدُّنْیٰا حَسَنَةً وفِیْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ. بِرَحْمَتِکَ یٰا عَزِیْزُ یٰا غَفّٰارُ، یٰا اَرْحَمَ الرّٰاحِمِیْنَ.
وَ صَلِّ اَللّٰهُمَّ وسَلِّمْ عَلیٰ سَیِّدِنٰا ونَبِیِّنٰا مُحَمَّدٍ وعَلیٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰابِهِ أٔجْمَعِیْنَ بِرَحْمَتِکَ یٰا اَرْحَمَ الرّٰاحِمِیْنَ.
ترجمه: «پروردگارا ! من از تو شروع و فرجام تمام خوبیها، و آغاز و انتهای همۀ نیکی‌ها، و ظاهر و باطن جملگی خوبیها را خواستارم، و از تو درجات والای بهشت را خواهانم، و از تو می‌خواهم تا همۀ کارهایم را اصلاح فرمایی و به سامان رسانی، و همۀ بدی‌ها را از من دور گردانی، چرا که غیر تو نمی‌تواند این کارها را انجام دهد و به جز تو کسی نیست که آنها را به من ارزانی دارد.
پروردگارا ! همانگونه که ما را به آمدن به این مکان مقدس و متبرّک، موفق فرمودی، و اینجا را به ما نشان دادی، ما را برای یاد کردن خویش نیز - همچنانکه ما را هدایت کردی - توفیق ده. و همچنانکه با گفتارت به ما وعده دادی، ما را بیامرز و به ما رحم کن، چرا که گفتار تو حق است؛ و گفتار تو این است:
«هنگامی که از «عرفات» به سوی «مزدلفه» روان شدید، خدا را با تهلیل و تکبیر و تلبیه در نزد «مشعر الحرام» یاد کنید، و همانگونه که شما را رهنمون کرده است، خدا را یاد کنید و با تضرع و زاری و بیم و امید و این که گویی او را می‌بینید، به ذکر و یادش بپردازید، بی‌گمان پیش از آن، از جملۀ گمراهان بوده‌اید. پس از همانجا که مردم روان می‌شوند و از مکان واحدی به نام «عرفات» به سوی سرزمین «منی» می‌کوچند روان شوید، و از خداوند آمرزش گناهان و کجرویهای پیشین خود را بخواهید و بدانید که بی‌گمان خداوند آمرزنده و مهربان است و توبه و بازگشت بندگان مخلص را می‌پذیرد».
خداوندا ! تمام حمد و ستایش‌ها مخصوص توست، و تمام تقدیس و پاکیها برای توست، و تمام کمال و بلند مرتبه‌گی‌ها لایق توست، و تمام عظمت‌ها و بزرگواریها زیبندۀ توست، و تمام نعمت‌ها و احسان‌ها از آنِ توست، و تمام شکر و سپاسها در خور ذات توست، پروردگارا ! تمام گناهانی را که پیش از این انجام داده‌ام بیامرز، و مرا در باقی عمرم از گناه و معصیت و نافرمانی خویش محفوظ بدار، و انجام کارهای نیک و شایسته‌ای ارزانی‌ام کن که به وسیلۀ آن از من راضی و خرسند گردی، ای صاحب فضل بزرگ و احسان سترگ!.
خداوندا ! من به وسیلۀ بندگان خاصِّ درگاهت، از تو شفاعت می‌خواهم و به وسیلۀ تو به تو متوسل می‌شوم و از تو می‌خواهم که تمام خوبیها را بهره‌ام گردانی و آن منّت و احسانی را بر من کنی که بر اولیاء و دوستان خود نمودی، و از تو می‌خواهم که در دنیا و آخرت مرا خوش و خرم گردانی و حال و وضع مرا در دنیا و آخرت نیکو گردانی، ای مهربانترین مهربانان!.
پروردگارا ! مرا و پدر و مادر مرا و تمام مردان با ایمان و زنان باایمان و مردان مسلمان و زنان مسلمان، و مردگان و زندگان آنها را بیامرز، بی‌شک تو بر هر چیز توانایی و براستی تو پروردگار بخشندۀ مهربانی هستی.
خداوندا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ، محفوظ نگاهدار. ای خداوند غالب و چیره، و ای پروردگار بسیار بخشنده، و ای مهربانترین مهربانان.
خداوندا ! بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد ج و بر جملگی آل و اصحابش درود و سلام بفرست. به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان».
تذکر:
حجّاج محترم توجه داشته باشند که در سرزمین «عرفات»، و در «مشعر الحرام» علاوه از اذکار و دعاهای گوناگون، چند دعا را بسیار بخوانند و به طور مکرّر و زیاد آنها را در هر حال تکرار کنند، این دعاها عبارتند از:
الف) «تلبیه»: «لَبَّیْکَ اَللّٰهُمَّ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ لٰا شَرِیْکَ لَکَ لَبَّیْکَ، إِنَّ الْحَمْدَ والنِّعْمَةَ لَکَ والْمُلْکَ، لٰا شَرِیْکَ لَکَ».
ب) «تکبیر»: «لٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لٰا شَرِیْکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ ولَهُ الْحَمْدُ، یُحْیِیْ ویُمِیْتُ وهُوَ عَلیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٍ».
ج) خواندن «رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِی الدُّنْیٰا حَسَنَةً وفِیْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ»