تشویق به اینکه انسان با وضو و به نیت نماز شب بخوابد
846-597- (1) (صحیح) عَنِ ابْنِ عُمَرَ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ بَاتَ طَاهِرًا بَاتَ فِی شِعَارِهِ مَلَکٌ، فَلَمْ یَسْتَیْقِظْ إِلَّا قَالَ الْمَلَکُ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِعَبْدِکَ فُلَانٍ، فَإِنَّهُ بَاتَ طَاهِرًا».
رواه ابن حبان فی "صحیحه".
از ابن عمر ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که شب را با وضو بخوابد، فرشته‌ای بین او و لباس زیرینش قرار می‌گیرد و هر لحظهای از شب بیدار شود، فرشته می‌گوید: پروردگارا! فلان بندهات را ببخش؛ زیرا او با وضو خوابیده است».
(الشِّعار) بکسر الشین المعجمة: هو ما یلی بدن الإنسان من ثوب وغیره.
847-598- (2) (صحیح) وَعَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ یَبِیتُ طَاهِرًا فَیَتَعَارُّ([1]) مِنَ اللَّیْلِ، فَیَسْأَلُ اللَّهَ خَیْرًا مِنَ أَمرَ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ إِلَّا أَعْطَاهُ اللهُ إِیَّاهُ».
رواه أبو داود وابن ماجه، من روایة عاصم بن بهدلة عن شَهر عن أبی ظَبیَة عن معاذ. ورواه النسائی، وذکر أن ثابتاً البنانیُ رواه أیضاً عن أبی ظبیة([2]). (قال الحافظ): "و(أبو ظبیة) بفتح الظاء المعجمة وسکون الباء الموحَّدة، شامی ثقة".
از معاذ بن جبل س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «مسلمانی نیست که با وضو بخوابد و در شب از خواب بیدار شود و خیری از دنیا و آخرت را طلب کند، مگر اینکه الله متعال آن را به او می‌دهد».
848-599- (3) (حسن لغیره) وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ([3]) ب أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «طَهِّرُوا هَذِهِ الْأَجْسَادَ، طَهَّرَکُمُ اللَّهُ، فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ یَبِیتُ طَاهِرًا إِلَّا بَاتَ مَعَهُ فِی شِعَارِهِ مَلَکٌ، لَا یَنْقَلِبُ سَاعَةً مِنَ اللَّیْلِ إِلَّا قَالَ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِعَبْدِکَ، فَإِنَّهُ بَاتَ طَاهِرًا».
رواه الطبرانی فی "الأوسط" بإسناد جید.
از ابن عباس ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «جسم‌تان را پاک گردانید تا خداوند شما را پاک گرداند. بنده‌ای نیست که شب را با وضو بخوابد، مگر اینکه فرشته‌ای در طول شب در لباس زیرینش او را همراهی می‌کند و هر لحظهای از شب که جابجا شود، فرشته می‌گوید: پروردگارا! فلان بندهات را ببخش؛ زیرا او با وضو خوابیده است».
849-341- (1) (ضعیف) وَعَنْ أَبِی أُمَامَةَ س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «مَنْ أَوَى إِلَى فِرَاشِهِ طَاهِرًا یَذْکُرُ اللَّهَ حَتَّى یُدْرِکَهُ النُّعَاسُ، لَمْ یَنْقَلِبْ سَاعَةً مِنَ اللَّیْلِ یَسْأَلُ اللَّهَ خَیْراً مِنْ خَیْرِ الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ إِلَّا أَعْطَاهُ الله إِیَّاهُ».
رواه الترمذی عن شهر بن حوشب عن أبی أمامة وقال: "حدیث حسن [غریب]".
(أوى) غیر ممدود([4]).
و از ابوامامه س روایت است که می‌گوید: شنیدم رسول خدا ج فرمودند: «هرکس درحالی وارد بستر شود که پاک است (با وضو) و ذکر خدا گوید تا اینکه خمیازه به سراغش آید و هیچ ساعتی از شب را سپری نکند مگر اینکه خیر دنیا و آخرت را از خداوند بخواهد، خداوند متعال آن‌را به وی می‌بخشد».
850-600- (4) (حسن لغیره) وَعَن عَائِشَةَ ل أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «مَا مِنَ امْرِئٍ تَکُونُ لَهُ صَلَاةٌ بِلَیْلٍ، فَیَغْلِبُهُ عَلَیْهَا نَوْمٌ، إِلَّا کُتِبَ لَهُ أَجْرَ صَلَاتِهِ، وَکَانَ نَوْمُهُ عَلَیْهِ صَدَقَةً».
رواه مالک وأبو داود والنسائی، وفی إسناده رجل لم یُسَم، وسماه النسائی فی روایة له: الأسود بن یزید، وهو ثقة ثبت، وبقیة إسناده ثقات([5]). ورواه ابن أبی الدنیا فی "کتاب التهجد" بإسناد جید، ورواته محتجّ بهم فی "الصحیح"([6]).
از عایشه ل روایت است که رسول الله ج فرمودند: «فردی نیست که نماز شبی داشته باشد، پس خواب بر او غلبه کند، مگر اینکه خداوند اجر نمازش را برای او می‌نویسد و خوابش برای او صدقه نوشته می‌شود».
851-601- (5) (صحیح) وَعَنْ أَبِی الدَّرْدَاءِ س یَبْلُغُ بِهِ النَّبِیَّ ج قَالَ: «مَنْ أَتَى فِرَاشَهُ، وَهُوَ یَنْوِی أَنْ یَقُومَ یُصَلِّیَ مِنَ اللَّیْلِ، فَغَلَبَتْهُ عَیْنُهُ حَتَّى أَصْبِحَ، کُتِبَ لَهُ مَا نَوَى، وَکَانَ نَوْمُهُ صَدَقَةً عَلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ».
رواه النسائی ابن ماجه بإسناد جید، وابن خزیمة فی "صحیحه" ورواه النسائی أیضاً، وابن خزیمة عن أبی الدرداء وأبی ذر موقوفاً. قال الدارقطنی: "وهو المحفوظ([7])"، وقال ابن خزیمة: "هذا خبر لا أعلم أحداً أسنده غیر حسین بن علی عن زائدة، وقد اختلف الرواة فی إسناد هذا الخبر".
از ابودرداء س روایت است که رسول الله ج به او فرمودند: «کسی که به بسترش برود و نیت خواندن نماز شب داشته باشد، اما خواب بر چشمش غلبه کرده تا اینکه صبح شود، آنچه نیت داشته برای او نوشته می‌شود و خوابش برای او صدقه‌ای از جانب پروردگارش محسوب می‌شود».
852-602- (6) (صحیح) وَعَن أَبِی ذَرٍّ، أَوْ أَبُو الدَّرْدَاءِ - شَکَّ شُعْبَةُ - قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَا مِنْ عَبْدٍ یُحَدِّثُ نَفْسَهُ بِقِیَامِ سَاعَةٍ مِنَ اللَّیْلِ یَنَامُ عَنْهَا، إِلَّا کَانَ نَوْمُهُ صَدَقَةً تَصَدَّقَ اللَّهُ بِهَا عَلَیْهِ، وَکُتِبَ لَهُ أَجْرَ مَا نَوَى».
رواه ابن حبان فی "صحیحه" مرفوعاً، ورواه ابن خزیمة فی "صحیحه" موقوفاً لم یرفعه([8]).
از ابوذر س یا ابودرداء س - شعبه شک دارد- روایت است که رسول الله ج فرمودند: «بنده‌ای نیست که خودش را برای نماز در قسمتی از شب آماده کند؛ اما خواب بر او غلبه کند، مگر اینکه خوابش برای او صدقه‌ای است که خداوند بر او صدقه نموده و برای او اجر آنچه نیت داشته می‌نویسد».
9- (الترغیب فی کلمات یقولهن حین یأوی إلى فراشه، وما جاء فیمن نام ولم یذکر الله تعالى)
([1]) هو بمهملة وراء مشددة. قال فی "المحکم": "تعارّ الظلیم معارّة: صاح. (والتعار) أیضاً: السهر والتمطی والتقلب على الفراش لیلاً مع کلام. وقال الأکثر: (التعار): الیقظة مع الصوت". وظاهر الحدیث أنّ معنى (یتعار): یستیقظ، وبذلک فسّره المؤلف فی حدیث آخر یأتی (10- باب). والله أعلم.
([2]) قلت: کان الأصل: "ورواه النسائی وابن ماجه، وذکر أن ثابتاً رواه أیضاً عن شهر عن أبی ظبیة". وکذا فی المخطوطة التی عندی، وفیه أخطاء أهمها جعل روایة (ثابت) -کروایة (عاصم) - مدارها على (شهر)، وذلک یعنی تضعیف الحدیث، وهو صحیح لأن ثابتاً قال فی روایة النسائی فی "عمل الیوم واللیلة" (469/ 805): فقدم عنینا أبو ظبیة فحدثنا بهذا الحدیث عن معاذ"، فلیس بینه وبین (أبی ظبیة) (شهر بن حوشب)، فصح الحدیث والحمد لله. فالظاهر أن الخطأ من بعض النساخ، لأن توثیق المؤلف لـ (أبی ظبیة) لا فائدة منه لو کان ثابت رواه عن (شهر) أیضاً، کما هو بین لا یخفى، وقد خرجته فی "الصحیحة" (3288) بروایة جماعة آخرین عن ثابت هکذا على الصواب. وغفل عنه المعلقون الثلاتة کعادتهم، ومع ذلک صححوه! مکتفین بإضافة الأرقام إلى المصادر الثلاثة التی ذکرها المؤلف، فما أبعدهم عن التحقیق الذی زعموه؟!
([3]) قلت: کذا هو فی "أوسط الطبرانی" (6/ 41/ 5083). ووقع فی "المعجم الکبیر" (12/ 446/ 13620) وغیره: "عن ابن عمر". ومدار إسنادهما على بعض مَن تُکلَّمَ فی حفظهم، لکنْ لعل الثانی أرجح لأنه عند "کبیر الطبرانی" (13621) من طریق آخر، وهو مخرج فی "الصحیحة" (2539).
([4]) وقع هذا التفسیر فی الأصل فی آخر الحدیث الأول من الباب التالی [أی: رقم 853-603-(1)] فنقلته إلی هنا لأنه محله. ولم یتنبه لهذا الجهلة الثلاثة، فأبقوه محله دون تعلیق!
([5]) قلت: هذا التوثیق إنما یصح بالنسبة لروایة الرجل الذی لم یسم، وأما روایة (الأسود بن یزید) فلا یصح، لأن دونه (أبو جعفر الرازی)، قال النسائی نفسه عقب الحدیث: "لیس بالقوی فی الحدیث". قلت: وبخاصة إذا خالف!
([6]) قلت: لم أقف على هذا الإسناد فی نسخة "التهجد". انظر "الإرواء" (2/ 205).
([7]) قلت: ولکنّه لا یقال بالرأی فهو فی حکم المرفوع، وقد صحَّحه الحاکم على شرط الشیخین، ووافقه الذهبی، وهو کما قالا. وهو مخرج فی "الإرواء" (2/ 304/ 454).
([8]) قلت: تقدم الجواب عنه آنفاً.
ترغیب به نماز وتر و آنچه در مورد کسی که وتر نمی‌خواند، آمده است
839-592- (1) (صحیح لغیره) عَنْ عَلِیٍّ س قَالَ: الوِتْرُ لَیْسَ بِحَتْمٍ کَصَلَاتِکُمُ([1]) المَکْتُوبَةِ، وَلَکِنْ سَنَّ رَسُولُ اللَّهِ ج، [وَ]قَالَ: «إِنَّ اللَّهَ وِتْرٌ یُحِبُّ الوِتْرَ، فَأَوْتِرُوا یَا أَهْلَ القُرْآنِ».
رواه أبو داود والترمذی - واللفظ له- والنسائی وابن ماجه، وابن خزیمة فی "صحیحه" وقال الترمذی: "حدیث حسن".
از علی س روایت است که نماز وتر همانند نمازهای پنجگانه واجب نیست؛ ولی سنت رسول الله ج است و خداوند وتر است و وتر را دوست دارد، پس ای اهل قرآن، (نماز) وتر بخوانید.
840-593- (2) (صحیح) وَعَنْ جَابِرٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «مَنْ خَافَ أَنْ لَا یَقُومَ مِنْ آخِرِ اللَّیْلِ فَلْیُوتِرْ أَوَّلَهُ، وَمَنْ طَمِعَ أَنْ یَقُومَ آخِرَهُ فَلْیُوتِرْ آخِرَ اللَّیْلِ، فَإِنَّ صَلَاةَ آخِرِ اللَّیْلِ مَشْهُودَةٌ مَحْضُورَةٌ، وَذَلِکَ أَفْضَلُ».
رواه مسلم والترمذی وابن ماجه وغیرهم.
از جابر س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که می‌ترسد در آخر شب بیدار نشود، پس اول شب وتر بخواند و کسی که امیدوار است آخر شب بیدار می‌شود، پس آخر شب وتر بخواند، زیرا در آخر شب ملائکه شاهد و حاضر هستند و این وقت بهتر است».
841-594- (3) (حسن صحیح) وَعَنهُ([2]) س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «یَا أَهْلَ الْقُرْآنِ أَوْتِرُوا، فَإِنَّ اللَّهَ وِتْرٌ یُحِبُّ الْوِتْرَ».
رواه ابو داود.
و از جابر س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «ای اهل قرآن! نماز وتر بخوانید؛ زیرا خداوند وتر است (در ذات و صفات و افعالش یکتاست) و وتر را دوست دارد».
0-595- (4) (صحیح) رواه ابن خزیمة فی "صحیحه" مختصراً من حدیث أبی هریرة س: «إِنَّ اللَّهَ وِتْرٌ یُحِبُّ الْوِتْرَ»([3]).
از ابوهریره س روایت است که خداوند وتر است و وتر را دوست دارد.
842-338- (1) (ضعیف) وَرُوِیَ عَن ابنَ عُمَرَ ب یَقُولُ: سَمِعتُ رَسُول الله ج یَقُولُ: «مَنْ صَلَّى الضُّحَى، وصَامَ ثَلاثَةَ أَیَّامٍ مِنَ الشَّهْرِ، ولَمْ یَتْرُکِ الوِتْرَ فی سَفَرٍ ولاَ حَضَرٍ، کُتِبَ لَهُ أَجْرُ شَهیدٍ».
رواه الطبرانی فی "الکبیر" وفیه نکارة.
و از ابن عمر ب روایت است که می‌گوید: از رسول خدا ج شنیدم که فرمودند: «هرکس نماز ضحی را بخواند و سه روز در هر ماه را روزه بگیرد و نماز وتر را در سفر و حضر ترک نکند، اجر و پاداش شهید برای او نوشته می‌شود».
843-339- (2) (ضعیف) وَعَنْ خَارِجَةَ بْنِ حُذَافَةَ قَالَ خَرَجَ عَلَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ ج فَقَالَ: «قَدْ أَمَدَّکُم اللَّهُ بِصَلَاةٍ هِیَ خَیْرٌ لَکُمْ مِنْ حُمْرِ النَّعَمِ، وَهِیَ الْوِتْرُ، فَجَعَلَهَا لَکُمْ فِیمَا بَیْنَ الْعِشَاءِ إِلَى طُلُوعِ الْفَجْرِ».
رواه أبو داود وابن ماجه، والترمذی وقال: "حدیث غریب، لا نعرفه إلا من حدیث یزید بن أبی حبیب". انتهى. وقال البخاری: "لا یعرف لإسناده - یعنی لإسناد هذا الحدیث- سماع بعضهم من بعض"([4]).
و از خارجه بن حذافه روایت است که می‌گوید: روزی رسول خدا ج نزد ما آمده و فرمود: «خداوند شما را با نمازی یاری می‌رساند که برای شما از شتران سرخ مو بهتر است و آن نماز وتر است. و وقت آن‌را برای شما در بین نماز عشاء تا طلوع فجر قرار داده است».
844-596- (5) (صحیح) وَعَن أَبِی تَمیم الجَیْشَانِی قَالَ: سَمِعتُ عَمرَو بن العاص س یَقُولُ: أَخبرنی رَجُل مِن أَصحَابِ النَّبِی ج أَنَّ رَسُولَ الله ج قَالَ: «إِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَل زَادَکُم صَلَاةً، فَصَلُّوهَا فِیمَا بَینش العَشَاء إِلَى الصُّبح: الوِترَ الوِترَ».
ألا وإنه أبو بصرة الغِفاری. رواه أحمد والطبرانی، وأحد إسنادی أحمد رواته رواة الصحیح. وهذا الحدیث قد رُوی من حدیث معاذ بن جبل، وعبد الله بن عمرو، وابن عباس، وعقبة بن عامر الجهنی، وعمرو بن العاص، وغیرهم.
از ابوتمیم جیشانی روایت است که می‌گوید: از عمرو بن عاص س شنیدم که می‌گفت: مردی از صحابه به من خبر داد که رسول الله ج فرمودند: «خداوند ﻷ نمازی را (بر نمازهای‌تان) افزوده، پس در بین نماز عشاء و صبح آن را به صورت وتر به جا آورید». آگاه باشید که او ابوبصره‌ی غِفاری بوده است.
845-340- (3) (ضعیف) وَعَنْ بُرَیْدَةَ س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «الْوِتْرُ حَقٌّ، فَمَنْ لَمْ یُوتِرْ فَلَیْسَ مِنَّا، الْوِتْرُ حَقٌّ، فَمَنْ لَمْ یُوتِرْ فَلَیْسَ مِنَّا، الْوِتْرُ حَقٌّ، فَمَنْ لَمْ یُوتِرْ فَلَیْسَ مِنَّا» -ثلاثا-.
رواه أحمد، وأبو داود واللفظ له. وفی إسناده عبید الله بن عبد الله أبو المنیب العتکی. ورواه الحاکم وقال: "صحیح الإسناد"([5]).
و از بریده س روایت است که می‌گوید: از رسول خدا ج شنیدم فرمودند: «وتر حق است و هرکس نماز وتر را نخواند از ما نیست». و سه بار این جملات را تکرار کردند.
8- (الترغیب فی أن ینام الإنسان طاهراً ناویاً للقیام)
([1]) الأصل: (کصلاة)، ودون زیادة الواو.
([2]) کذا قال، ومقتضى قاعدة إعادة الضمیر إلی أقرب مذکور، أنه یعنی جابراً، ولیس هو من حدیثه عند أبی داود، بل من حدیث علی س وسنده حسن، ثم رواه عن ابن مسعود بمعناه. ولم ینج من الذهول عن هذا الناجی!
([3]) قلت: عزو هذا لابن خزیمة فقط تقصیر فاحش؛ فالحدیث عند الشیخین عن أبی هریرة مرفوعاً فی حدیث أوله: "إن لله تسعة وتسعین اسماً. . .". وقد نبه على هذا الناجی (82) رحمه الله تعالى.
([4]) قلت: قد صح من طریق آخر، دون قوله: "هی خیر لکم من حمر النعم"، انظر الحدیث التالی. ولم یتنبه لهذا الفرق -کعادتهم- المعلقون الثلاثة، فقالوا خبط عشواء: "حسن"! رغم تضعیف البخاری والترمذی إیاه.
([5]) قلت: ورده الذهبی بقوله: "قلت: أبو المنیب، قال البخاری: عنده مناکیر".
838-336- (1) (ضعیف جداً) رُوِیَ عَنْ أَنَسٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «أَرْبَعٌ قَبْلَ الظُّهْرِ کَأَرْبَعٍ بَعْدَ الْعِشَاءِ، وَأَرْبَعٌ بَعْدَ الْعِشَاءِ کَعِدْلِهِنَّ مِنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ».
رواه الطبرانی فی "الأوسط".
وتقدم حدیث البراء [3- باب]: «مَنْ صَلَّى قَبْلَ الظُّهْرِ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ کَأَنَّمَا تَهَجَّدَ بِهِنَّ مِنْ لَیْلَتِهِ، وَمَنْ صَلَّاهُنَّ بَعْدَ الْعِشَاءِ کَمِثْلِهِنَّ مِنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ».
از انس س روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «چهار رکعت قبل از ظهر مانند چهار رکعت بعد از عشاء است و چهار رکعت بعد از عشاء برابر است با شب قدر».
و حدیث براء بن عازب پیش‌تر گذشت که در آن آمده است: «هرکس قبل از ظهر چهار رکعت نماز بخواند چنان است که گویا آن شب را با تهجد گذرانده است و هرکس این چهار رکعت را پس از عشاء بخواند مانند شب قدر است».
0-337- (2) (ضعیف) وفی "الکبیر"([1]) من حدیث ابن عُمَر ب عَنِ النَّبِی ج قَالَ: «مَنْ صَلَّى الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ فِی جَمَاعَةٍ، وَصَلَّى أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ قَبْلَ أَنْ یَخْرُجَ مِنَ الْمَسْجِدِ، کَانَ کَعِدْلِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ».
و در «جامع الکبیر» از ابن عمر ب روایت شده که رسول خدا ج فرمودند: «هرکس نماز عشاء را با جماعت بخواند و قبل از اینکه از مسجد خارج شود چهار رکعت نماز بخواند، پاداش آن برابر است با شب قدر».
وفی الباب أحادیث:
0-591- (1) (صحیح) «أَنَّ النَّبِیَّ ج کَانَ إِذَا صَلَّى العِشَاءَ وَرَجَعَ إِلَى بَیتِهِ صَلَّى أَربَعَ رَکَعَاتٍ»([2]).
رسول الله ج هرگاه نماز عشاء را به جا می‌آورد و به خانه‌اش بازمی‌گشت، چهار رکعت نماز می‌خواند.
أضربت عن ذکرها لأنها لیست من شرط کتابنا.
که از ذکر آن دوری کردم زیرا آن از شروط نوشته‌های ما نیست. (یعنی در آن ترغیبی از جهت گفتار رسول خدا ج نیست بلکه فقط بیان عمل پیامبر است).
7- (الترغیب فی صلاة الوتر، وما جاء فیمن لم یوتر)
([1]) وکذا فی "المجمع"، ولم أره فی "الکبیر"، وإنما هو فی "الأوسط"، ومن طریقه خرجته فی "الضعیفة" (5060)، وقد صح موقوفاً عن جمع من الصحابة دون قوله: "قبل أن یخرج من المسجد" کما بینته هناک.
([2]) قلت: ثبت ذلک من حدیث ابن عباس وغیره، فی "صحیح البخاری" وغیره، وهو مخرج فی "صحیح أبی داود" (1216 و1218 و1228).
تشویق به نماز گزاردن بین مغرب و عشاء
831-331- (1) (ضعیف جداً) عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «مَنْ صَلَّى بَعْدَ الْمَغْرِبِ سِتَّ رَکَعَاتٍ، لَمْ یَتَکَلَّمْ فِیمَا بَیْنَهُنَّ بِسُوءٍ، عُدِلْنَ لَهُ بِعِبَادَةِ ثِنْتَیْ عَشْرَةَ سَنَةً».
رواه ابن ماجه، وابن خزیمة فی "صحیحه" والترمذی؛ کلهم من حدیث عُمر بن خَثعم عن یحیى بن أبی کثیر، عن أبی سلمة عنه. وقال الترمذی: "حدیث غریب".
از ابوهریره س روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «هرکس بعد از مغرب شش رکعت بخواند و در این میان سخن بدی نگوید، این رکعات به اندازه عبادت بیست سال خواهد بود».
832-332- (2) (موضوع) وَرُوِیَ عَنْ عَائِشَةَ ل عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «مَنْ صَلَّى بَعْدَ المَغْرِبِ عِشْرِینَ رَکْعَةً، بَنَى اللَّهُ لَهُ بَیْتًا فِی الجَنَّةِ» انتهى([1]).
وهذا الحدیث الذی أشار إلیه الترمذی، رواه ابن ماجه من روایة یعقوب بن الولید المدائنی، عن هشام بن عروة، عن أبیه، عن عائشة. ویعقوب کذبه أحمد وغیره.
و از عایشه ل از رسول خدا ج روایت است که فرمودند: «هرکس بعد از مغرب بیست رکعت بخواند خداوند برای او در بهشت خانه‌ای می‌سازد».
833-333- (3) (ضعیف) وَعَن مُحَمَّدِ بنِ عَمَّارِ بْنِ یَاسِرٍ قَالَ: رَأَیْتُ عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ یُصَلِّی بَعْدَ الْمَغْرِبِ سِتَّ رَکَعَاتٍ، وَقَالَ: رَأَیْتُ حَبِیبِی رَسُولَ اللَّهِ ج یُصَلِّی بَعْدَ الْمَغْرِبِ سِتَّ رَکَعَاتٍ، وَقَالَ: «مَنْ صَلَّى بَعْدَ الْمَغْرِبِ سِتَّ رَکَعَاتٍ، غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ، وَإِنْ کَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ».
حدیث غریب، رواه الطبرانی فی "الثلاثة" وقال: "تفرد به صالح بن قطن البخاری". (قال الحافظ): "وصالح هذا لا یحضرنی الآن فیه جرح ولا تعدیل([2])".
و از محمد بن عمار بن یاسر روایت است که می‌گوید: دیدم که عمار بن یاسر بعد از مغرب شش رکعت نماز می‌خواند و گفت: دیدم که محبوبم رسول خدا ج بعد از مغرب شش رکعت نماز می‌خواند و فرمود: «هرکس بعد از مغرب شش رکعت نماز بخواند گناهانش بخشیده می‌شود هرچند به اندازه کف روی دریا باشد».
834-334- (4) (ضعیف) وَعَن الْأَسْوَدِ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ عَبْدُاللهِ بن مَسعُودٍ س: «نِعم سَاعَةُ الْغَفْلَةِ - یَعْنِی الصَّلَاةَ فِیمَا بَیْنَ الْمَغْرِبِ، وَالْعِشَاءِ -.
رواه الطبرانی فی "الکبیر" من روایة جابر الجُعفیّ، ولم یرفعه.
و از اسود بن یزید روایت است که عبدالله بن مسعود س گفت: «چه خوب است لحظه غفلت - یعنی نماز خواندن میان مغرب و عشاء». (یعنی مردم از نماز میان مغرب و عشا غافل‌اند).
835-335- (5) (ضعیف) وَعَن مَکحُولٍ یبلغُ بِه النَّبِیَّ ج قَالَ: «مَن صَلَّى بَعدَ المَغرِبِ قَبلَ أنْ یَتَکَلَّمَ رکعتین - وَفِی روایة: أَربَعَ رَکعات -، رُفِعَتْ صَلَاتهُ فِی عِلَّیین».
ذکره رَزِین، ولم أره فی الأصول([3]).
و از مکحول روایت است که رسول خدا ج به وی ابلاغ نمود: «هرکس بعد از مغرب و قبل از اینکه سخن بگوید دو رکعت بخواند – و در روایتی آمده است چهار رکعت بخواند – نماز وی به علیین برده می‌شود».
836-589- (1) (صحیح) وَعَنْ أَنَسٍ س: فِی قولِه تَعَالَى ﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ﴾: نَزَلَتْ فِی انْتِظَارِ الصَّلَاةِ الَّتِی تُدْعَى العَتَمَةَ».
رواه الترمذی، وقال: "حدیث حسن صحیح غریب".
از انس س روایت است که آیه‌ی ﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ﴾([4]) درباره‌ی انتظار نمازی که عشاء گفته می‌شود نازل شد.
(صحیح) وأبو داود؛ إلا أنه قال: کَانُوا یَتَیَقَّظُونَ([5]) مَا بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَالْعِشَاءِ، یُصَلُّونَ. وَکَانَ الْحَسَنُ([6]) یَقُولُ: قِیَامُ اللَّیْلِ.
و در روایت ابوداود آمده که انس س می‌گوید: بین نماز مغرب و عشاء بیدار مانده و نماز می‌خواندند. و حسن بصری می‌گفت نماز شب مراد است.
837-590- (2) (صحیح) وَعَنْ حُذَیْفَةَ س قَالَ: أَتَیْتُ النَّبِیَّ ج فَصَلَّیْتُ مَعَهُ الْمَغْرِبَ، فَصَلَّى إِلَى الْعِشَاءِ.
رواه النسائی([7]) بإسناد جید.
از حذیفه س روایت است که نزد رسول الله ج آمدم و نماز مغرب را با او به جا آوردم و رسول الله ج تا نماز عشاء، نماز خواند.
6- (الترغیب فی الصلاة بعد العشاء)
([1]) یعنی کلام الترمذی الذی أوله فی آخر الحدیث الذی قبله.
([2]) قلت: فهو مجهول، ومن فوقه مجهولون أیضاً کما بینته فی الأصل.
([3]) قلت: رواه ابن نصر فی "قیام اللیل" (31)، وکذا ابن أبی شیبة (2/ 198)، وعبد الرزاق (3/ 70/ 4833) بالروایة الأولى، وإسناده ضعیف مرسل.
([4]) [السجدة: 16] «پهلو‌های‌شان از بسترها (در دل شب) دور می‌شود».
([5]) فی الأصل والمخطوطة ومطبوعة عمارة "یتنفلون". والتصویب من "أبی داود" و"قیام اللیل" لابن نصر، والسیاق یؤکده. وأما المعلقون الثلاثة فلزموا الخطأ، وهم یدَّعون التحقیق! وقد ذکروا رقم الحدیث عند أبی داود (1321)!! فلم یستفیدوا إلا التسوید!
([6]) منظور حسن بصری می‌باشد.
([7]) قلت: فی "السنن الکبرى" (5/ 80/ 8298) فی أثناء حدیث، وکذلک أخرجه الترمذی وابن حبان وغیرهما. وهو مخرَّج فی "الصحیحة" (2/ 425). وأخرجه أحمد (5/ 404) مختصراً بلفظ: "فلم یزل یصلی حتى صلى العشاء، ثم خرج".
تشویق به نماز سنت قبل از نماز عصر
826-588- (1) (حسن) عَنِ ابْنِ عُمَرَ ب عَنِ النَّبِی ج قَالَ: «رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً صَلَّى قَبْلَ الْعَصْرِ أَرْبَعًا».
رواه أحمد وأبو داود والترمذی وحسنه، وابن خزیمة وابن حبان فی "صحیحیهما".
از ابن عمر ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «رحمت خدا بر کسی باد که قبل از نماز عصر چهار رکعت (سنت) می‌خواند».
827-327- (1) (ضعیف) وَعَن أُمَّ حَبِیبَةَ بِنْتِ أَبِی سُفْیَانَ ب قَالَت: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ حَافَظَ عَلَى أَرْبَعِ رَکَعَاتٍ قَبْلَ الْعَصْرِ، بَنَى اللَّهُ لَهُ بَیْتًا فِی الْجَنَّةِ».
رواه أبو یعلى، وفی إسناده محمد بن سعد المؤذن، لا یُدری من هو([1])؟
و از ام حبیبه دختر ابوسفیان ب روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «هرکس بر چهار رکعت نماز قبل از عصر مراقبت کند، خداوند خانه‌ای در بهشت برای او بنا می‌کند».
828-328- (2) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ ل عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «مَنْ صَلَّى أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ قَبْلَ الْعَصْرِ، حَرَّمَ اللهُ بَدَنَهُ عَلَى النَّارِ» الحدیث.
رواه الطبرانی فی "الکبیر".
و از ام سلمه ل روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «هرکس چهار رکعت قبل از عصر بخواند خداوند جسم او را بر آتش حرام می‌کند».
829-329- (3) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ ب قَالَ: جِئْتُ وَرَسُولُ اللَّهِ ج قَاعِدٌ فِی أُنَاسٍ مِنْ أَصْحَابِهِ، فِیهِمْ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ س، فَأَدْرَکْتُ مِن آخِرَ الْحَدِیثِ، ورَسُولُ اللَّهِ ج یَقُولُ: «مَنْ صَلَّى أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ قَبْلَ الْعَصْرِ، لَمْ تَمَسَّهُ النَّارُ».
رواه الطبرانی فی "الأوسط".
و از عبدالله بن عمرو بن عاص ب روایت است که می‌گوید: نزد رسول خدا ج رفتم درحالی‌که در میان عده‌ای از اصحابش نشسته بود و عمر س هم در میان آنها بود و آخر این حدیث را دریافتم که رسول خدا ج فرمودند: «هرکس چهار رکعت نماز قبل از عصر بخواند، آتش او را لمس نمی‌کند».
830-330- (4) (موضوع) وَرُوِیَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «لَا تَزَالُ أُمَّتِی یُصَلُّونَ هَذِهِ الْأَرْبَعَ رَکَعَاتٍ قَبْلَ الْعَصْرِ حَتَّى تَمْشِیَ عَلَى الْأَرْضِ مَغْفُورًا لَهَا مَغْفِرَةً حَتْمًا».
رواه الطبرانی فی "الأوسط" وهو غریب.
و از علی بن ابی طالب س روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «پیوسته امتم این چهار رکعت قبل از عصر را می‌خوانند تا اینکه بخشیده شده بر روی زمین راه می‌روند».
5- (الترغیب فی الصلاة بین المغرب والعشاء)
([1]) قلت: ونحوه فی "مجمع الزوائد"، ونقله الجهلة الثلاثة، وصدّروه بقولهم: "حسن بشواهده"! وکذبوا، فإنه لا شاهد له بهذا اللفظ، فإن أرادوا الأحادیث التی بعدها فلماذا ضعفوها ولم یحسنوها؟ خبط عشواء!