(62) دعای موقع رعد و برق

(62) دعای موقع رعد و برق

168- عبدالله بن زبیر وقتی صدای رعد و برق را می‌شنید هر سخن دیگری را قطع می‌کرد و این ورد را می‌خواند: «سُبْحَانَ الَّذِیْ یُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالـمَلاَئِکَةُ مِنْ خِیْفَتِهِ»^([1]).

«پاک و منزّه است آن ذاتى که رعد، پاکى‌اش را بیان مى‌نماید و او را ستایش مى‌کند، و فرشتگان نیز از بیم او، تسبیح مى‌گویند».

معنی کلمات حدیث:

مِنْ خِیْفَتِهِ: از ترس وی به‌خاطر عظمتش.

رهنمود حدیث:

به‌ هر حال جهان هستی چه قسمت بالا و چه قسمت پائین همه از آن الله متعال و مقهور فرمان اوست و این ورد بر گرفته از آیه دوازدهم سوره رعد است: ﴿هُوَ ٱلَّذِی یُرِیکُمُ ٱلۡبَرۡقَ خَوۡفٗا وَطَمَعٗا وَیُنشِئُ ٱلسَّحَابَ ٱلثِّقَالَ١٢ وَیُسَبِّحُ ٱلرَّعۡدُ بِحَمۡدِهِۦ وَٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ مِنۡ خِیفَتِهِ﴾ [الرعد: 12-13]. ترجمه: «او ذاتی است که برق را برای بیم و امید به شما نشان می‌دهد و ابرهای سنگین و بارور را پدید می‌آورد. و رعد، با حمد و ستایش پروردگار او را به پاکی یاد می‌کند و فرشتگان از بیمش او را می‌ستایند و سپاس می‌گزارند».

 از این رو وقتی ابن زبیر صدای رعد و برق را می‌شنید سخن را قطع می‌نمود و ورد فوق را می‌خواند.

[علی، ابن عباس و بیشتر مفسرین می‌گویند: «رعد» نام فرشته‌ای است که ابرها را به این سو و آنسو می‌برد. چنانکه در روایتی که امام احمد و ترمذی آن‌را نقل کرده اند و شیخ آلبانی آن‌را صحیح دانسته است رسول اکرم ص در جواب یهودیان در مورد رعد فرمود که فرشته‌ای است که ابرها را جابجا می‌کند. پرسیدند صدای رعد از چیست؟ رسول الله فرمود: این صدای برخورد ابرها است. یهودیان سخن رسول الله را تایید کردند]^([2]).

فوائد حدیث:

1-  تسبیح گفتن رعد و برق و فرشتگان برای الله متعال عبارت است از نفی شریک و فرزند از وی و اعتراف به این‌که فقط او پرودگار جهانیان است.

2-  فراگیر بودن پادشاهی الله و دانش فراگیر وی که در برگیرنده هر چیزی است باعث افزایش ایمان بنده نسبت به الله متعال می‌شود.

3-  رد ادعای اهل زیغ که می‌گویند: رعد صدای علی بن ابی الطالب است چنان‌که شهرستانی در «ملل و نحل» نقل نموده است (ص 151).

---

[1]- موطأ (2/992) و ألبانى گفته این حدیث صحیح و سندش منسوب به صحابه است.

[2]- شرح حصن المسلم مجدی بن عبدالوهاب احمد.

(61) دعا هنگام وزیدن باد

 (61) دعا هنگام وزیدن باد

166ـ «اَللهم إِنِّیْ أَسْأَلُکَ خَیْرَهَا، وَأَعُوْذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا». [أبو داود 4/326 وابن ماجه 2/1228 ونگا: صحیح ابن ماجه 2/305].

«بار الها! من از تو خیر این باد را مى‌خواهم، و از شرّ آن به تو پناه مى‌برم».

معنی کلمات حدیث:

- أَسْأَلُکَ خَیْرَهَا: یعنی خیر و خوبی باد را از تو می‌خواهم مانند اینکه ابرهای باران‌زا که خیر فراوانی به دنبال دارد.

- أَعُوْذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا: یعنی از شر باد به تو پناه می‌برم مانند باد‌های ویران کننده.

روح الله: رحمت الله.

رهنمود حدیث:

در این حدیث که دعای فوق بخشی از آن است رسول اکرم ص از ناسزاگویی به باد منع کرده، فرموده است باد از جانب خدا با رحمت و عذاب می‌آید به آن ناسزا نگوئید فقط از الله متعال خوبی آن را طلب کنید و از بدی آن به وی پناه ببرید.

فوائد حدیث:

1-  باد مأموری از مأموران الهی است که فقط به اذن و اراده‌ی او می‌وزد.

2-  باد نشانه‌ای از نشانه‌های خداوند است که ناسزا گویی به آن جایز نیست چرا که فرستنده‌ی آن الله است و هرگونه ناسزا گویی بر می‌گردد به ایشان.

3-  برای انسان مؤمن شایسته نیست که به سایر موجودات ناسزا بگوید تا چه رسد به انسان‌ها.

167ـ «اَللهم إِنِّیْ أَسْأَلُکَ خَیْرَهَا وَخَیْرَ مَا فِیْهَا، وَخَیْرَ مَا أُرْسِلَتْ بِهِ، وَأَعُوْذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا وَشَرِّ مَا فِیْهَا، وَشَرِّ مَا أُرْسِلَتْ بِهِ». [مسلم 2/616، و بخارى 4/76].

«الهى! من از تو خیر این باد، و خیر آنچه را که در آن قرار دارد، و خیر آنچه را که این باد براى آن فرستاده شده است، مسألت مى‌نمایم، و از شرّ این باد، و شرّ آنچه در آن قرار دارد، و شرّ آنچه براى آن فرستاده شده است، به تو پناه مى‌برم».

رهنمود حدیث:

این حدیث بیانگر میزان شفقت رسول اکرم ص نسبت امت خویش می‌باشد چنان‌که عایشه ل می‌گوید: رسول اکرم ص در روزهای غبار آلود و روزی که باد تندی می‌وزید رنگ چهره­اش دگرگون می‌شد و بیقرار به این سو و آن سو قدم می‌زد تا این‌که باران می‌بارید، خوشحال می‌شد و آن حالت بر طرف می‌گردید. عایشه می‌گوید: علت این امر را جویا شدم؟ فرمود: «می‌ترسم که عذابی بر امت من فرود آید».

اشاره به عذابی می‌نمود که به‌صورت باد بر قوم عاد فرود آمد چنان‌که الله متعال می‌فرماید: ﴿فَلَمَّا رَأَوۡهُ عَارِضٗا مُّسۡتَقۡبِلَ أَوۡدِیَتِهِمۡ قَالُواْ هَٰذَا عَارِضٞ مُّمۡطِرُنَا﴾ [الأحقاف:24].

ترجمه: «پس هنگامی که عذاب را به صورت ابر گسترده‌ای مشاهده کردند که رو به دشت‌ها و آبگیرهایشان نهاده بود، گفتند: «این، ابری است که بر ما خواهد بارید».

فوائد حدیث:

1-  باد‌ها بر دو نوع‌اند:

الف) بادهای عادی که ترسناک نیستند و هنگام وزیدن آنها نیاز به خواندن دعایی نیست.

ب) بادهای شدید و طوفان‌های ویران کن که هنگام وزیدن آنها خواندن دعای فوق سنت است.

2-  نباید انسان مسلمان در طلب باران چشم امید به بادها بدوزد بلکه امیدش فقط بر الله متعال باشد که او طبق علم و حکمت خویش باران می‌باراند.

3-  هنگام بروز هر حادثه طبیعی باید به الله متعال پناه برد و از او کمک خواست.

(60) دعای زیارت قبور

(60) دعای زیارت قبور

165ـ «اَلسَّلاَمُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الدِّیَارِ، مِنَ الْـمُؤْمِنِیْنَ وَالْـمُسْلِمِیْنَ، وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللهُ بِکُمْ لاَحِقُوْنَ [وَیَرْحَمُ اللهُ الْـمُسْتَقْدِمِیْنَ مِنَّا وَالْـمُسْتَأْخِرِیْنَ] أَسْأَلُ اللهَ لَنَا وَلَکُمُ الْعَافِیَةَ»^([1]). «سلام بر شما اى اهل این منزل، که مؤمن و مسلمان هستید، همانا ما نیز ـ إن شاء الله ـ به شما ملحق خواهیم شد، و خداوند بر گذشتگان و آیندگان ما رحم کند، از خدا براى خودمان و شما عافیت مى‌طلبیم».

معنی کلمات حدیث:

1-  أَهْلَ الدِّیَارِ: یعنی ساکنان قبرستان.

2-  الْعَافِیَةَ: رهایی ازآزمایش و عذاب قبر.

رهنمود حدیث:

این حدیث بیان‌گر استحباب دعا و طلب رحمت و آمرزش برای خفتگان در خاک توسط کسی است که از کنار قبرستان عبور می‌کند یا به قصد پند و عبرت گرفتن به آنجا سر می‌زند همچنین بیان‌گر شفقت رسول اکرم ص نسبت به مرده‌های امتش می‌باشد. بنابراین به یاران و دیگر افراد امت خویش می‌آموزد که در حق گذشتگان و اموات مسلمین دعا کنند. همچنین این دعا اشاره به این مطلب دارد که روزی همه خواهند مرد و به کاروان خفتگان در خاک خواهند پیوست و کسانی که قبلا مرده‌اند پیش‌کسوتان ما به‌حساب می‌آیند.

فوائد حدیث:

1-  شایسته است که برای اموات مسلمین دعای خیر و رحمت نمود و از ذکر معایب آنان باید خود داری کرد.

2-  جواز استفاده از واژه‌ی «اهل» برای ساکنان هر مکانی چه زنده باشند چه مرده.

3-  مرده باید در قبرستان دفن شود نه در مسجد و نه در مکان‌های دور و تنها؛ و اگر کسی چنین وصیتی هم بکند نباید به وصیتش عمل کرد.

---

[1]- مسلم(2/671) وابن ماجه (1/494) و لفظ از ابن ماجه به روایت بُرَیْدَةَ س مى‌باشد. و آنچه بین کروشه است از حدیث عایشه ل در صحیح مسلم (2/671) روایت شده است.

(59) دعای بعد از دفن میت

(59) دعای بعد از دفن میت

164-رسول اکرم ص بعد از دفن میت قدری توقف می‌نمود و می‌فرمود: برای برادرتان طلب آمرزش و استقامت کنید چرا که او اکنون مورد بازخواست قرار خواهد گرفت. «اَللهم اغْفِرْ لَهُ اَللهم ثَبِّتْهُ»^([1]).

«بار الها! او را بیامرز و او را [در پاسخ به سؤالات منکر و نکیر] ثابت قدم بدار».

معنی کلمات حدیث:

ثَبِّتْهُ: یعنی هنگام سوال فرشتگان او را ثابت قدم نگهدار.

رهنمود حدیث:

این حدیث بیان‌گر اثبات سوال دو فرشته در قبر می‌باشد. و در مورد محتوای سؤالات در احادیث صحیح دیگری نقل شده که از او در مورد پروردگار، دین و پیامبر می‌پرسند. واین براساس رحمت الهی است که پیشاپیش، سؤالات را به ما گفته است تا در فکر پاسخ آنها باشیم. گر چه پاسخ دادن در آنجا کار آسانی نیست مگر کسی‌که در زندگی این سه چیز را داشته باشد و بر آن بمیرد. چنان‌که الله متعال می‌فرماید: ﴿یُثَبِّتُ ٱللَّهُ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ بِٱلۡقَوۡلِ ٱلثَّابِتِ فِی ٱلۡحَیَوٰةِ ٱلدُّنۡیَا وَفِی ٱلۡأٓخِرَةِۖ وَیُضِلُّ ٱللَّهُ ٱلظَّٰلِمِینَۚ وَیَفۡعَلُ ٱللَّهُ مَا یَشَآءُ٢٧﴾ [إبراهیم: 27].

ترجمه: «الله، مؤمنان را در زندگی دنیا و آخرت با سخن استوار، ثابت و پایدار می‌گرداند و الله ستمکاران را گمراه می‌کند و هر چه بخواهد، انجام می‌دهد».

1-  استحباب طلب آمرزش برای میت پس از دفنش و دعای استقامت برای وی.

2-  اثبات سؤال قبر توسط دو فرشته به نام‌های منکر و نکیر.

3- تلقین میت بعد از دفن در مورد پاسخ فرشته‌ها درست نبوده، اگر روایتی در این باره نقل شود صحیح نیست.

---

[1]- زیرا اکنون از او سؤال مى‌شود. ابوداود (3/315) و حاکم (1/370) و آنرا صحیح دانسته و ذهبی با حاکم موافقت کرده است.

(58) دعا هنگام نهادن میت در قبر

(58) دعا هنگام نهادن میت در قبر

163ـ «بِسْمِ اللهِ وَعَلَى سُنَّةِ رَسُوْلِ اللهِ»^([1]).

سُنَّةِ رَسُوْلِ اللهِ: یعنی روش و عملکرد رسول الله.

رهنمود حدیث:

مستحب است که این دعا هنگام گذاشتن میت درون قبر توسط کسی‌که این کار به‌عهده اوست خوانده شود. البته این دعا به دو سبک دیگر نیز نقل شده که عبارت‌اند از:

1-  بسم الله على ملة رسول الله.

2-  بسم الله وبالله و على ملة رسول الله. نگا: «احکام جنایز».

و همه‌ی این‌ها بیان‌گر یک واقعیت است و آن این‌که مرگ و زندگی انسان مسلمان باید طبق رهنمود رسول اکرم ص باشد.

فوائد حدیث:

1-  یادگیری سنت رسول اکرم ص و یاد دادن و نشر آن خیر بزرگی در دنیا و آخرت به‌همراه خواهد داشت.

2-  دین اسلام، ابعاد مختلف زندگی بشر از تولد تا مرگ را در بر می‌گیرد.

---

[1]- ابوداود 3/314 با سند صحیح و أحمد با لفظ «بِسْمِ اللهِ وَعَلَى مِلَّةِ رَسُولِ اللهِ». و سند آن صحیح است.