4- تعیین ارزش دینار به عنوان کفّارۀ جماع

4- تعیین ارزش دینار به عنوان کفّارۀ جماع

باید توجه داشت که تعیین بهای دینار بر مبنای ارزش رد و بدل براساس عملکرد و متداول‌بودن آن در حال حاضر می‌باشد. بنابراین مطابق قولی که کفّارۀ جماع در عادتِ ماهانه را مستحب می‌داند، مقرر شده است که یک دینار و یا نصف یک دینار کفّارۀ آن می‌باشد، که با ریال سعودی یک دینار معادل 119 ریال است و نصف آن معادل 5/59 ریال است.

3- مقدار کفّاره‌ای که برای جماعِ در حال حیض واجب می‌باشد

3- مقدار کفّاره‌ای که برای جماعِ در حال حیض واجب می‌باشد

در مطالب قبل توضیح دادیم که دربارۀ جماعِ در حال حیض، میان اقوال و نظریات اهل علم اختلاف است، بنابر قول صحیح حنفی مردی که با همسر خود در عادت ماهانه (حیض) جماع کند، کفّارۀ آن در حق او مستحب است و بنابر قول ائمۀ دیگر واجب می‌باشد.

امّا سؤالی که باقی مانده این است که: در صورت ثبوت کفّاره چه به صورت مستحب و یا وجوب، مقدار آن چقدر است؟

جواب این است: در میان آن عده از اهل علم که کفّارۀ جماع در حین عادت ماهانه را واجب می‌دانند، دربارۀ مقدار آن اختلاف دارند، به این ترتیب: مذهب امام شافعی در قول قدیم که قایل به وجوب کفّاره می‌باشد، نسبت به مقدار آن گفته است: مردی که در ابتدای حیض با همسر خود جماع می‌کند، مقدار کفّارۀ آن یک دینار است و اگر در آخر حیض و نزدیک قطع‌شدن آن با او نزدیکی جنسی کند، کفّاره‌اش نصف یک دینار می‌باشد.⁽[1]⁾

در یکی از دو روایتی که از امام احمد نقل شده است که می‌گوید: اگر خون حیض سرخ تلخ باشد کفّاره‌اش یک دینار است و اگر رنگ آن زردِ مایل به روشن باشد کفّاره‌اش نصف یک دینار می‌باشد.⁽[2]⁾

در روایت دیگر امام احمد آمده است: اگر مرد قادر به پرداخت کفّاره باشد باید مطابق آنچه از رسول خدا ج ثابت شده است صدقه بدهد⁽[3]⁾. امّا بنابر روایتی که می‌گوید: مردی که با همسر خود که در عادت ماهانه است نزدیکی جنسی کند کفّارۀ آن مستحب می‌باشد، قول صحیح این است: در چنین حالتی مرد در پرداخت کفّاره مخیّر و دارای اختیار می‌باشد که یک دینار کفّاره بدهد یا نصف یک دینار. بنابراین هرکدام از این دو کار را که انجام دهد جایز می‌باشد، چون این امر از رسول خدا ج به ثبوت رسیده است.

---

[1]- خطابی، معالم السنن، ج: 1، ص: 181.

[2]- صحیح سنن أبی داود، ج: 1، ص: 51.

[3]- المغنی، ج: 1، ص: 417.

2- کفّارۀ جماع مردی که با همسر خود در عادت ماهانه انجام می‌دهد

2- کفّارۀ جماع مردی که با همسر خود در عادت ماهانه انجام می‌دهد

قبلاً نیز توضیح دادیم که برای مرد جایز نیست با همسر خود که در عادت ماهانه است آمیزش جنسی کند، زیرا با استناد به آیۀ شریفه چنین عملی حرام و دارای ضرر و زیان جسمی می‌باشد، امّا در این رابطه سؤالی که هست این است: هرگاه مرد با همسر خود که در حالت حیض (عادت ماهانه) می‌باشد جماع کند، آیا کفّارۀ آن بر او واجب می‌باشد یا خیر؟ جواب این است که میان اهل علم در این مسأله اختلاف است، به این شکل که عده‌ای گفته‌اند کفّارۀ آن واجب نمی‌باشد؛ چون دلیل صریح و صحیحی که بر وجوب آن دلالت کند در دست نیست، بلکه مرد با انجام‌دادن آن گناهکار می‌شود. بعضی دیگر گفته‌اند: کفّارۀ جماع در عادت ماهانه بر مرد واجب می‌گردد، به دلیل این روایت که ابن عباس از پیامبر اکرم ج نقل نموده است که دربارۀ مردی که با همسر خود در حال حیض با او آمیزش جنسی کرده بود فرمود: «یَتَصَدَّقُ بِدِینَارٍ أَوْ نِصْفِ دِینَارٍ»⁽[1]⁾؛ «باید به دیناری یا نصف دیناری صدقه دهد».

همچنین از ابن عباس به طور مرفوع نقل شده است که: «إِذَا أَصَابَهَا فِی أَوَّلِ الدَّمِ فَدِینَارٌ، وَإِذَا أَصَابَهَا فِی انْقِطَاعِ الدَّمِ فَنِصْفُ دِینَارٍ»⁽[2]⁾؛ «هرگاه مرد در ابتدای حیض با همسر خود آمیزش جنسی کند کفارۀ آن یک دینار است، و اگر در حال انقطاع (و نزدیک پاک‌شدنِ) خونِ حیض با او نزدیکی جنسی کند کفارۀ آن نصف یک دینار است».

بعضی دیگر از جمله ابوحنیفه گفته‌اند: «در چنین حالتی دادن کفّاره مستحب می‌باشد».

آری با توجه به اختلافی که میان اهل علم پیش آمده است و همچنین به خاطر اختلافی که نسبت به صحت و درستی دلایل آن حاصل شده است، بنابر قول صحیحِ حنفی کفّارۀ جماع در حالت حیض مستحب می‌باشد. والله‌اعلم.

---

[1]- به روایت اصحاب سنن: (ابوداود، نسائی، دارمی، ابن ماجه و حاکم) در سنن خود با سند صحیح. [مؤلف]

آلبانی در صحیح ابی داود، حدیث شماره: 264، می‌گوید: صحیح است. [مصحح]

[2]- صحیح أبی داود، ج: 1، ص: 52. [مؤلف]

آلبانی در صحیح ابی داود، حدیث شماره: 265، می‌گوید: صحیح است. [مصحح]

1- حکم مردی که در حال حیض با همسر خود نزدیکی جنسی می‌کند

1- حکم مردی که در حال حیض با همسر خود نزدیکی جنسی می‌کند

اگر سوال شود: مردی که با زن خود که در عادت ماهانه می‌باشد نزدیکی جنسی کند چه حکمی دارد؟ می‌توان حکم آن را از جنبه‌های مختلف بررسی نمود از آن جمله:

الف: ممکن است مرد بدون مانع و حایلی و به صورت مستقیم با همسرِ خود که در حیض می‌باشد جماع کند، در این حالت با اجماع علما چنین عملی حرام می‌باشد، به دلیل این فرمودۀ خداوند که می‌فرماید:

﴿وَیَسۡ‍َٔلُونَکَ عَنِ ٱلۡمَحِیضِۖ قُلۡ هُوَ أَذٗى فَٱعۡتَزِلُواْ ٱلنِّسَآءَ فِی ٱلۡمَحِیضِ وَلَا تَقۡرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ یَطۡهُرۡنَۖ فَإِذَا تَطَهَّرۡنَ فَأۡتُوهُنَّ مِنۡ حَیۡثُ أَمَرَکُمُ ٱللَّهُۚ...﴾ [البقرة:222].

«و از تو دربارۀ حیض (عادت ماهانه زنان) می‌پرسند، بگو: آن پلید و زیانبار است، پس در حالت قاعدگی از زنان کناره گیری کنید، و با آن‌ها نزدیکی نکنید؛ تا پاک شوند. پس هنگامی که پاک شدند و غسل کردند، از همان جا که خداوند به شما فرمان داده، با آن‌ها آمیزش کنید».

آری، این است همان عملی که دارای کفّاره می‌باشد، -با خواست خداوند– بعداً دربارۀ آن توضیح خواهیم داد.

ب: ممکن است مرد با پوشاندن بدن و عورت همسر خود که در حیض می‌باشد، با او بدون عمل مقاربت، تماس حاصل کند و متلذذ شود، این صورت با استناد به روایات نقل‌شده و با اتفاق علما جایز و مباح می‌باشد.

ج: صورت سوم به این شکل است که مرد از ناف به بالا بدون پوشاندن آن، با همسر خود تماس حاصل کند، استفاده از این صورت میان علما اختلاف است، در مذهب امام مالک و امام شافعی و امام ابوحنیفه چنین تماسی حرام می‌باشد. ولی امام احمد آن را عملی مباح و جایز دانسته است و به این قسمت از آیۀ صفحۀ قبل استناد کرده است که می‌فرماید:

﴿فَٱعۡتَزِلُواْ ٱلنِّسَآءَ فِی ٱلۡمَحِیضِ﴾ [البقرة: 222].

و گفته است: واژۀ «ٱلۡمَحِیضِ» در این آیه، اسمی است برای محل حیض که همان فرج زن باشد. همچنین استناد کرده است به این روایت که پیامبرج فرموده است: «إِصْنَعُوا کُلَّ شَیْءٍ إِلَّا النِّکَاحَ»⁽[1]⁾؛ «با همسران خود (که در حال حیض می‌باشند) به جز نکاح و جماع، هر کاری که می‌خواهید انجام دهید».

البته نظر امام احمد صحیح است، امّا با این شرط که مرد از هر نوع حیله و نیرنگی پرهیز کند و قادر به کنترل آرزوی شهوانی خود باشد، زیرا اگر نتواند جلو حیله و احساسات جنسی و آرزوی شهوانی خود را بگیرد، به گونه‌ای که بیم آن برود در چنین حالتی مرتکب امر حرامی همچون جماع با همسر خود گردد، مسلماً اینگونه تماس و برخورد با او که در حالت حیض قرار گرفته است، جایز نمی‌باشد.

بخاری از حضرت عایشهل روایت کرده است که گفته است: «وقتی که یکی از ما: همسران پیامبر ج در حالت حیض قرار داشت هرگاه نوبت همخوابگی حضرت ج با او می‌شد، دستور می‌فرمود تا بدن و عورتِ خود را بپوشاند، سپس در کنار او قرار می‌گرفت و همخواب می‌شد». پس کدام فرد از شما بر احساسات نفسانی و شهوانی خود مسلط و قادر به کنترل آن می‌باشد، آن طوری که پیامبر اکرم ج قادر بوده است؟»⁽[2]⁾

---

[1]- به روایت مسلم از أنس، حدیث شمارۀ: 302.

[2]- صحیح سنن ابی داود، ج: 1، ص: 51.

پرسش هفدهم: دربارۀ مقدار کفّارۀ زنِ حامله و زنِ شیرده سالخورده

پرسش هفدهم: دربارۀ مقدار کفّارۀ زنِ حامله و زنِ شیرده سالخورده

دربارۀ مقدار کفّارۀ واجب بر زنِ حامله و شیرده و افراد پیر و سالخورده، همچنین دربارۀ کیفیت اخراج و پرداخت کفّارۀ هریک از آنان باید گفت که: در رابطه با پرداخت کفّارۀ واجب بر چنین افرادی که روزه‌گرفتن بر آنان شاق و طاقت‌فرساست خداوند می‌فرماید:

﴿وَعَلَى ٱلَّذِینَ یُطِیقُونَهُۥ فِدۡیَةٞ طَعَامُ مِسۡکِینٖۖ...﴾ [البقرة: 184].

«و بر کسانی که (روزه‌گرفتن بسیار سخت و) طاقت‌فرساست، لازم است کفّاره بدهند و آن خوراک مسکینی است».

امّا مقدار واجب طعام به عنوان کفّارۀ روزۀ اینگونه افراد عبارت است از یک مد از قوت غالبِ محل، از قبیل گندم یا برنج و یا نصف یک صاع از خرما، جو و یا مویز.

دادن طعام عادی و متوسطِ محلی به عنوان کفّاره به چند صورت انجام می‌شود، به این ترتیب:

1-    در مقابل هر روزی که روزه نگرفته است، مقدار کفّارۀ واجب را به فرد مسکین بدهد.

2-    به اندازۀ تعداد روزهایی که روزه نگرفته است طعام معمولی و متوسطی درست و آماده کند، سپس به همان اندازه افراد مشخص مسکین را دعوت کند و به صورت دسته جمعی طعام آماده‌شده را به طور مساوی به آنان بخوراند.

3-    می‌تواند طعام ساخته و آماده‌شده را به صورت عادلانه (بدون دعوت) بر آنان توزیع کند.

4-    طریقۀ دیگر دادن طعام به عنوان کفّارۀ روزه به این شکل است که شخصی معادل تعداد روزهایی که در آن‌ها روزه نگرفته است، طعام به مؤسسۀ خیریه بدهد تا اینکه آن را به مصرف افراد مسکین و بینوا برسانند، امّا به این شرط که شخص پرداخت‌کنندۀ کفّاره به آن مؤسسه، باید به مسؤلان و کارکنانِ آن یادآوری نماید که این طعام، کفّارۀ روزۀ رمضان می‌باشد، تا اینکه آنان نیز به طریق شرعی به مصرف افراد مسکین و بینوا برسانند. والله الموفق.