(21-1)دعا براى مریض هنگام عیادتش
(لاَ بَأْسَ طَهُوْرٌ إِنْ شَاءَ اللهُ.) ([1])
(هیچ باکى نیست، این بیمارى به خواست خداوند، پاک کننده «ی گناهان» است.)
(أَسْأَلُ اللهَ الْعَظِیْمَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیْمِ أَنْ یَشْفِیَکَ.)
(هفت بار بخواند.)([2])
(از خداوند عظیم، پروردگار عرش بزرگ، مىخواهم که تو را شفا دهد.)
قال رسول الله ج: (إِذَا عَادَ الرَّجُلُ أَخَاهُ الـمُسْلِمَ مَشَى فِی خِرَافَةِ الـجَنَّةِ حَتَّى یَجْلِسَ فَإذَا جَلَسَ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَةُ، فَإِنْ کَانَ غُدْوَةً صَلَّى عَلَیْهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ حَتَّى یُمْسِیَ، وَإِنْ کَانَ مَسَاءً صَلَّى عَلَیْهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ حَتَّى یُصْبِحَ.)([3])
رسول الله ج فرمودهاند: (هرگاه مردى به عیادت برادر (و خواهر) مسلمانش برود، تا وقتى که آنجا مىرود و مىنشیند، در میان میوههاى چیده شدۀ بهشت، قدم بر مىدارد، پس زمانى که آنجا نشست، رحمت او را فرا مىگیرد، و اگر هنگام صبح به عیادت برود، هفتاد هزار ملائکه تا شب بر او درود مىفرستند، و اگر شب به عیادت برود، هفتاد هزار ملائکه تا صبح بر او درود مىفرستند.)
(21-3) دعاى مریض در حالت ناامیدی
(أَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیْ وَارْحَمْنِیْ وَأَلْـحِقْنِیْ بِالرَّفِیْقِ اْلأَعْلَى.) ([4])
(بار الها! مرا ببخش، و بر من رحم کن، و مرا به رفیق أعلى «یعنى رسول الله ج، پیامبران†، ملائکه و بندگان صالح» ملحق ساز.)
پیامبر ج هنگام مرگ دستهایش را در آب فرو میبرد و صورتش را با آنها مسح میکرد و مىفرمود:
(لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ إِنَّ لِلْمَوْتِ لَسَکَرَاتٍ.) ([5])
(هیچ معبودى بجز الله «بر حقّ» وجود ندارد، همانا مرگ داراى سختى و دشوارى است.)
و همچنین این دعا را مى خواندند: (لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَاللهُ أکبر، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیْکَ لَهُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ لَهُ الْـمُلْکُ وَلَهُ الْـحَمْدُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ.)([6])
ترجمهاش در ذکر شمارۀ (18-1) بیان شده است.
([1]) (صحیح): بخاری (ش5656و5662و3616).
([2]) (صحیح): احمد، المسند (ش2182) / ابوداود (ش3108).
هر کس بالای مریضی–که اجلش فرا نرسیده- برود و این دعا را هفت مرتبه بخواند، حتماً (به خواست خدا) شفا پیدا میکند.
([3]) (صحیح): احمد، المسند (ش612) / ابوداود (ش3101).
([4]) (صحیح): بخاری (ش4440و5674) / مسلم (ش6446-6447).
([5]) (صحیح): بخاری (ش4449).
([6]) (صحیح): ترمذی (ش3430) / ابن ماجه (ش3794).
بِسْمِ اللهِ، اَلْـحَمْدُ ِللهِ ﴿سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَٰذَا وَمَا کُنَّا لَهُۥ مُقۡرِنِینَ١٣ وَإِنَّآ إِلَىٰ رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ١٤﴾ [الزخرف: 13-14] (اَلْـحَمْدُ ِللهِ، اَلْـحَمْدُ ِللهِ، اَلْـحَمْدُ ِللهِ، اللهُ أکبر، اللهُ أکبر، اللهُ أکبر) ([1]).
(به نام الله! حمد از آنِ الله است، «پاک است آن ذاتى که این مرکب را در اختیار ما قرار داد در حالى که ما نمى‌توانستیم آن را مسخّر گردانیم، همانا بازگشت ما به سوى پروردگار است»، آنگاه سه بار الْـحَمْدُ لله، و سه بار اللهُ أکبر خوانده شود.)
اللهُ أکبر، اللهُ أکبر، اللهُ أکبر ﴿سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَٰذَا وَمَا کُنَّا لَهُۥ مُقۡرِنِینَ١٣ وَإِنَّآ إِلَىٰ رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ﴾. (أَللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُکَ فِیْ سَفَرِنَا هَذَا الْبِرَّ وَالتَّقْوَى، وَمِنَ الْعَمَلِ مَا تَرْضَى، اللَّهُمَّ هَوِّنْ عَلَیْنَا سَفَرَنَا هَذَا وَاطْوِ عَنَّا بُعْدَهُ، أَللَّهُمَّ أَنْتَ الصَّاحِبُ فِیْ السَّفَرِ، وَالـْخَلِیْفَةُ فِیْ اْلأَهْلِ، أَللَّهُمَّ إِنِّیْ أَعُوْذُ بِکَ مِنْ وَعَثَاءِ السَّفَرِ، وَکَآبَةِ الْـمَنْظَرِ، وَسُوْءِ الْـمُنْقَلَبِ فِیْ الْـمَالِ وَاْلأَهْلِ.)([2])
(الله أکبر، الله أکبر، الله أکبر «پاک است آن ذاتى که این مرکب را در اختیار ما قرار داد در حالى که ما نمى‌توانستیم آنرا مسخّر گردانیم.» الهى! ما در این سفر خواهان نیکى و تقوى و عملى هستیم که باعث خشنودى تو باشد. بار الها! این سفر را براى ما آسان بگردان و دورى راه را براى ما نزدیک کن. اى الله! تویى همراه ما در این سفر، و تو جانشین ما در خانواده هستى. بار الها! از مشقت‌هاى سفر، و دیدن مناظر غمانگیز، و تحوّل ناگوار در مال و خانواده به تو پناه مىبرم).
و هنگام بازگشت از سفر، علاوه بر دعاى فوق، کلمات زیر را بر آن بیفزاید: (آیِبُوْنَ، تَائِبُوْنَ، عَابِدُوْنَ، لِرَبِّنَا حَامِدُوْنَ.)([3])
(ما توبهکنان، عبادتکنان، و ستایشکنان براى پروردگارمان، در حال بازگشت هستیم.)
(20-3) دعاى ورود به روستا یا شهر
(أَللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَوَاتِ السَّبْعِ وَمَا أَظْلَلْنَ، وَرَبَّ اْلأَرْضِیْنَ السَّبْعِ وَمَا أَقْلَلْنَ، وَرَبَّ الشَیَاطِیْنِ وَمَا أَضْلَلْنَ، وَرَبَّ الرِّیَاحِ وَمَا ذَرَیْنَ. أَسْأَلُکَ خَیْرَ هَذِهِ الْقَرْیَةِ وَخَیْرَ أَهْلِهَا، وَخَیْرَ مَا فِیْهَا، وَأَعُوْذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا، وَشَرِّ أَهْلِهَا، وَشَرِّ مَا فِیْهَا.)([4])
(بار الها! اى پروردگار هفت آسمان و آنچه زیر آنها قرار دارد، اى پروردگار زمینهاى هفتگانه و آنچه بر روى آنها قرار دارد، و اى پروردگارِ شیطان‌ها و آنچه که آنها گمراه کردهاند، و اى پروردگار بادها و آنچه که آنها به حرکت در مى آورند، من از تو خیر این آبادى، و خیر ساکنان، و خیر آنچه در آن هست را مسألت مىنمایم، و از بدى آن، و بدى ساکنان آن، و بدى آنچه در آن قرار دارد، به تو پناه مىبرم).
(أَسْتَوْدِعُکُمُ اللهَ الَّذِیْ لاَ تَضِیْعُ وَدَائِعُهُ.)([5])
(من شما را به خدایى مى سپارم که امانتهایش ضایع نمى‌شود.)
(أَسْتَوْدِعُ اللهَ دِیْنَکَ، وَأَمَانَتَکَ، وَخَوَاتِیْمَ عَمَلِکَ.)([6])
(من دین و امانت و خاتمۀ کارهایت را به الله مىسپارم.)
(زَوَّدَکَ اللهُ التَّقْوَى، وَغَفَرَ ذَنْبَکَ، وَیَسَّرَ لَکَ الـْخَیْرَ حَیْثُ مَا کُنْتَ.)([7])
(خداوند، تقوى نصیب شما گرداند، گناهانت را ببخشاید، و هر جا که هستید خیر را براى شما میسّر گرداند.)
(20-6) تکبیر و تسبیح در مسافرت
جابرt روایت نموده: (کُنَّا إِذَا صَعَدْنَا کَبَّرْنَا، وَإِذَا نَزَلْنَا سَبَّحْنَا.) ([8])
(ما زمانى که از ارتفاعى، بالا مىرفتیم، تکبیر مىگفتم و هنگامى که از آن پایین مىآمدیم سبحان الله مىگفتیم.)
(20-7) دعاى مسافر در هنگام سحر
(سَمَّعَ سَامِعٌ بِحَمْدِ اللهِ، وَحُسْنِ بَلاَئِهِ عَلَیْنَا. رَبَّنَا صَاحِبْنَا، وَأَفْضِلْ عَلَیْنَا عَائِذاً بِاللهِ مِنَ النَّارِ.)([9])
(باشد که شاهدى، حمد و ستایش خدا را بشنود و بر خوبى نعمتهایش بر ما گواهى دهد. اى پروردگار ما! تو همراه ما باش، و به ما احسان کن، در حالى که از آتش دوزخ به تو پناه مىبرم.)
(20-8) دعاى مسافر در هنگام توقفش
(أَعُوْذُ بِکَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ.)([10])
(از شرّ آنچه خداوند آفریده است، به کلمات کامل «یعنی؛ کلام کامل و بینقص»([11]) خداوند او پناه مىبرم.)
هنگام بازگشت از سفر، بر هر ارتفاعى سه بار «الله أکبر» گفته شود. سپس دعاى زیر را خوانده شود:
(لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیْکَ لَهُ، لَهُ الْـمُلْکُ، وَلَهُ الْـحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٌ، آیِبُوْنَ، تَائِبُوْنَ، عَابِدُوْنَ، لِرَبِّنَا حَامِدُوْنَ، صَدَقَ اللهُ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَهَزَمَ اْلأَحْزَابَ وَحْدَهُ.)([12])
(بجز الله معبود دیگرى «بر حقّ» وجود ندارد، یگانه است، شریکى ندارد، پادشاهى از آنِ اوست، ستایش مخصوص اوست، و او بر هر چیز توانا است، توبهکنان، عبادتکنان و حمدگویان براى پروردگارمان، باز مىگردیم، خداوند وعدهاش را تحقق بخشید، بندهاش را یاری بخشید و به تنهایى گروهها را شکست داد.)
([1]) (صحیح): محاملی، الدعاء (ش19) / عبد بن حمید، المسند (ش88و89).
([2]) (صحیح): مسلم (ش3399) / ترمذی (ش3447).
([3]) (صحیح): به تحقیق قبلی رجوع گردد.
([4]) (صحیح): ابن خزیمه (ش2565) / نسایی، السنن الکبری (ش8827).
([5]) (صحیح): احمد، المسند (ش9230) / محاملی، الدعاء (ش6).
([6]) (صحیح): ابوداود (ش2603) / محاملی، الدعاء (ش5).
([7]) (صحیح): ترمذی (ش3444) / ابن خزیمه (ش2532).
([8]) (صحیح): بخاری (ش2993و2994).
([9]) (صحیح): مسلم (ش7075) / ابوداود (ش5088).
([10]) (صحیح): مسلم (ش7053و7054) / ترمذی (ش3437).
هر کس این دعا را هنگامیکه جایی اطراق کند بخواند، تا زمانیکه آنجاست چیزی به وی آسیب نمیرساند.
([11]) از آنجائیکه هر کلامی نقص دارد و کلام خداوند بیعیب و نقص و به طور مطلق کامل میباشد پناه بردن به آن نیز کامل است.
([12]) (صحیح): بخاری (ش1797و6385) / مسلم (ش3343و3344).
پیامبر ج هنگام خوابیدن دو دستش را همانند دعا کنار هم قرار میداد وسورههاى زیر را میخواند و در دستانش میدمید، سپس دو دستش را تا جایى که مىرسید به بدنش میمالید، و این کار را از سر و صورت و قسمت جلوى بدن آغاز مینمود و آنرا سه بار تکرار میکردند.
بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ١ ٱللَّهُ ٱلصَّمَدُ٢ لَمۡ یَلِدۡ وَلَمۡ یُولَدۡ٣ وَلَمۡ یَکُن لَّهُۥ کُفُوًا أَحَدُۢ٤﴾ [الإخلاص: 1-4].
بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ١ مِن شَرِّ مَا خَلَقَ٢ وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ٣ وَمِن شَرِّ ٱلنَّفَّٰثَٰتِ فِی ٱلۡعُقَدِ٤ وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ٥﴾ [الفلق: 1-5].
بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ١ مَلِکِ ٱلنَّاسِ٢ إِلَٰهِ ٱلنَّاسِ٣ مِن شَرِّ ٱلۡوَسۡوَاسِ ٱلۡخَنَّاسِ٤ ٱلَّذِی یُوَسۡوِسُ فِی صُدُورِ ٱلنَّاسِ٥ مِنَ ٱلۡجِنَّةِ وَٱلنَّاسِ٦﴾ [الناس: 1-6]([1]).
﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَیُّ ٱلۡقَیُّومُۚ لَا تَأۡخُذُهُۥ سِنَةٞ وَلَا نَوۡمٞۚ لَّهُۥ مَا فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِی ٱلۡأَرۡضِۗ مَن ذَا ٱلَّذِی یَشۡفَعُ عِندَهُۥٓ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦۚ یَعۡلَمُ مَا بَیۡنَ أَیۡدِیهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡۖ وَلَا یُحِیطُونَ بِشَیۡءٖ مِّنۡ عِلۡمِهِۦٓ إِلَّا بِمَا شَآءَۚ وَسِعَ کُرۡسِیُّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَۖ وَلَا یَ‍ُٔودُهُۥ حِفۡظُهُمَاۚ وَهُوَ ٱلۡعَلِیُّ ٱلۡعَظِیمُ٢٥٥﴾ [البقرة: 255].
هر کس این آیه را در بسترش بخواند، محافظى از طرف خدا برایش گماشته مى شود و شیطان تا صبح به او نزدیک نمى‌شود.([2])
(ترجمۀ این آیات در ذکر شمارۀ (6-11) بیان شده است.)
﴿ءَامَنَ ٱلرَّسُولُ بِمَآ أُنزِلَ إِلَیۡهِ مِن رَّبِّهِۦ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَۚ کُلٌّ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِکَتِهِۦ وَکُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ لَا نُفَرِّقُ بَیۡنَ أَحَدٖ مِّن رُّسُلِهِۦۚ وَقَالُواْ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَاۖ غُفۡرَانَکَ رَبَّنَا وَإِلَیۡکَ ٱلۡمَصِیرُ٢٨٥ لَا یُکَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَاۚ لَهَا مَا کَسَبَتۡ وَعَلَیۡهَا مَا ٱکۡتَسَبَتۡۗ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذۡنَآ إِن نَّسِینَآ أَوۡ أَخۡطَأۡنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تَحۡمِلۡ عَلَیۡنَآ إِصۡرٗا کَمَا حَمَلۡتَهُۥ عَلَى ٱلَّذِینَ مِن قَبۡلِنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلۡنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِۦۖ وَٱعۡفُ عَنَّا وَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَآۚ أَنتَ مَوۡلَىٰنَا فَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡکَٰفِرِینَ٢٨٦﴾ [البقرة: 285-286].
هرکس این دو آیه را در شب قرائت نماید، او را کفایت مى‌کند.([3])
(پیامبر و مؤمنان به آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده ایمان آوردند، همه به خدا، فرشتگان او و کتابهاى وى و پیغمبرانش ایمان آوردند «و مىگویند:» میان هیچ یک از پیامبران او فرق نمىگذاریم و شنیدیم و اطاعت کردیم. پروردگارا! آمرزش تو را مىخواهیم و بازگشت «همه» به سوى تو است.
خـداونـد بـه هیچ کس جز به اندازۀ توانائیش تکلیف نمىکند، هر کار «خوبى» را انجام دهد براى خود انجام داده، و هر کار «بدى که» بکند به زیان خود کرده است. پروردگارا! اگر ما فراموش کردیم یا به خطا رفتیم، ما را «بدان» مگیر. پروردگارا! بار سنگین را بر ما مگذار، آن‌چنان که بر کسانى که پیش از ما بودند، گذاشتى. پروردگارا! آنچه را که طاقت تحمل آن را نداریم بر ما مقرّر مدار، و ما را ببخش، و گناهان ما را بپوشان، و مشمول رحمت خود قرار ده، تو مولى و سرپرست مائى، پس ما را بر کافران پیروز گردان.)
اگر یکى از شما از بسترش برخاست و دوباره به آن برگشت، جایش را جاروب کند؛ زیرا او نمىداند که پس از رفتنش چه چیزى بر سر بسترش آمده است و از این دعاها بخواند:
(بِاسْمِکَ رَبِّیْ وَضَعْتُ جَنْبِیْ، وَبِکَ أَرْفَعُهُ، فَإِنْ أَمْسَکْتَ نَفْسِیْ فَارْحَمْهَا، وَإِنْ أَرْسَلْتَهَا فَاحْفَظْهَا بِمَا تَحْفَظُ بِهِ عِبَادَکَ الصَّالِـحِیْنَ.)([4])
(پروردگارا! به نام تو پهلوى خود را بر زمین نهادم، و به کمک تو آنرا از زمین، بلند مى کنم، اگر در حالت خواب روح مرا قبض کردى، آن را ببخشاى، و اگر دوباره به او اجازه ى زندگى دادى، از آن محافظت فرما، همچنان که از بندگان نیکت محافظت می‌کنى.)
(أَللَّهُمَّ إِنَّکَ خَلَقْتَ نَفْسِیْ وَأَنْتَ تَوَفَّاهَا، لَکَ مَمَاتُهَا وَمَحْیَاهَا، إِنْ أَحْیَیْتَهَا فَاحْفَظْهَا، وَإِنْ أَمَتَّهَا فَاغْفِرْ لَهَا، أَللَّهُمَّ إِنِّیْ أَسْأَلُکَ الْعَافِیَةَ.)([5])
(بـارالها! تو جـان مـرا آفـریدى، و تـو آن را دوبـاره پـس مى گیرى، مرگ و زندگى آن بدست تو است. الهى! اگر زندهاش نگهداشتى، از او محافظت کن، و اگر آنرا میراندى، پس مورد آمرزش قرار ده. الهى! من از تو عافیت مىخواهم.)
زمانى که رسول الله ج مى‌خواست بخوابد، دست راستش را زیر گونهاش قرار مىداد و این دعا را سه بار مىخواندند:
(أَللَّهُمَّ قِنِیْ عَذَابَکَ یَوْمَ تَبْعَثُ عِبَادَکَ.)([6])
(الهى! روزى که بندگانت را حشر مىکنى، مرا از عذابت نجات ده.)
(بِاسْمِکَ اللَّهُمَّ أَمُوْتُ وَأَحْیَا.)([7])
(خـدایا! با نـام تـو مىمیرم «مىخوابم» و با نـام تـو زنده مىشوم «بیدار مىشوم.»)
(سُبْحَانَ اللهِ (33 مرتبه) وَالْـحَمْدُ ِللهِ ( 33 مرتبه) وَاللهُ أکبر ( 34 مرتبه).)([8])
(أَللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَوَاتِ السَّبْعِ وَرَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیْمِ، رَبَّنَا وَرَبَّ کُلِّ شَیْءٍ، فَالِقَ الْـحَبِّ وَالنَّوَى، وَمُنْزِلَ التَّوْرَاةِ وَاْلإِنْجِیْلِ وَالْفُرْقَانِ، أَعُوْذُ بِکَ مِنْ شَرِّ کُلِّ شَیْءٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهِ. أَللَّهُمَّ أَنْتَ اْلأَوَّلُ فَلَیْسَ قَبْلَکَ شَیْءٌ، وَأَنْتَ الآخِرُ فَلَیْسَ بَعْدَکَ شَیْءٌ، وَأَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَیْسَ فَوْقَکَ شَیْءٌ، وَأَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَیْسَ دُوْنَکَ شَیْءٌ، اِقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ وَأَغْنِنَا مِنَ الْفَقْرِ.)([9])
(الهى! پروردگار آسمان‌ها و زمین، و پروردگار عرش بزرگ، پروردگار ما و همه چیز، شکافندۀ دانه و هسته، و فرود آورندۀ تـورات و انجـیل و فـرقان، از شرّ هـر آنچـه که پیشانىاش در دست تو است به تو پناه مىبرم. الهى! توئى اوّل، قبل از تو چیزى نیست. و توئى آخِر، بعد از تو چیزى نیست. تو آشکارى، و هیچ چیز آشکارتر از تو نیست. تو پنهانى، و هیچ چیز پنهانتر از تو نیست. الهى! وام‌هاى ما را ادا کن، و ما را از تنگدستى به غنا و توانگرى برسان.)
(اَلْـحَمْدُ ِللهِ الَّذِیْ أَطْعَمَنَا وَسَقَانَا، وَکَفَانَا، وَآوَانَا، فَکَمْ مِـمَّنْ لاَکَافِیَ لَهُ وَلاَ مُؤْوِیَ.)([10])
(تمام ستایشها خدائى راست که ما را خورانید و نوشانید، و تمام امور را کفایت کرد و به ما جاى پناه داد، براستى که چقدر از مردم هستند که هیچگونه مددکار و پناه دهندهاى ندارند.)
(أَللَّهُمَّ عَالِـمَ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَاطِرَ السَّمَوَاتِ وَاْلأَرْضِ، رَبَّ کُلِّ شَیْءٍ وَمَلِیْکَهِ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَعُوْذُ بِکَ مِنْ شَرِّ نَفْسِیْ، وَمِنْ شَرِّ الشَّیْطَانِ وَ شَرَکِهِ، وَأَنْ أَقْتَرِفَ عَلَى نَفْسِیْ سُوْءاً، أَوْ أَجُرَّهُ إِلَى مُسْلِمٍ.) ([11])
(سورههاى ﴿الٓمٓ١ تَنزِیلُ ٱلۡکِتَٰبِ...﴾ (سوره السَّجْدَة) و ﴿تَبَٰرَکَ ٱلَّذِی بِیَدِهِ ٱلۡمُلۡکُ...﴾ (سوره المُلک) را بخواند).([12])
(أَللَّهُمَّ أَسْلَمْتُ نَفْسِیْ إِلَیْکَ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِیْ إِلَیْکَ، وَوَجَّهْتُ وَجْهِیْ إِلَیْکَ، وَأَلْـجَأْتُ ظَهْرِیْ إِلَیْکَ، رَغْبَةً وَرَهْبَةً إِلَیْکَ لاَ مَلْجَأَ وَلاَ مَنْجَا مِنْکَ إِلاَّ إِلَیْکَ، آمَنْتُ بِکِتَابِکَ الَّذِیْ أَنْزَلْتَ وَبِنَبِیِّکَ الَّذِیْ أَرْسَلْتَ.)([13])
(بار الها! جانم را به تو سپردم، و کار خود را به تو تفویض نمودم، و چهرهام را به سوى تو گرداندم، و به تو اتّکا کردم، در حالى که به نعمتهاى تو امیدوارم و از عذابت بیمناکم، به جز تو پناهگاهى و جاى نجاتى ندارم. الهى! به کتابى که تو نازل فرمودى، و پیامبرى که تو مبعوث کردى، ایمان آوردم.)
(19-2) أذکار هنگام بیدار شدن از خواب
(الْـحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَحْیَانا بَعْدَ مَا أمَاتَنَا وإلَیْهِ النُّشُورُ.)([14])
(تمام ستایشها از آنِ خدایى است که پس از میراندن، ما را زنده کرده است، و بازگشت به سوى اوست).
(لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الـمُـلْکُ ولَهُ الْـحَمْدُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیءٍ قَدیْرٌ، سُبْحانَ اللهِ، وَالْـحَمْدُ للهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهِ، وَاللهُ أکبر، وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ العَلِیِّ العَظِیمِ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِـی.)([15])
(هیچ معبودى به جز الله «بر حقّ» وجود ندارد، یکتاست وشریک ندارد، و پادشاهى وستایش از آنِ اوست، و او بر هر چیز تواناست. الله پاک و منزّه است، و حمد از آنِ اوست، و هیچ معبودى به جز الله «بر حقّ» وجود ندارد، و خدا بزرگترین است، و هیچ حول و قدرتى بجز از طرف خداى بلندمرتبه و بزرگ نیست. خدایا! مرا بیامرز.)
(اَلْـحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَافَانِی فِی جَسَدِی وَرَدَّ عَلَیَّ رُوحِی، وأَذِنَ لِی بِذِکْرِهِ.)([16])
(تمام ستایشها مر خدایى راست که به جسمم سلامت بخشید، و روحم را به من بازگرداند، و به من اجازه ذکرش را داد.)
﴿إِنَّ فِی خَلۡقِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَٱخۡتِلَٰفِ ٱلَّیۡلِ وَٱلنَّهَارِ لَأٓیَٰتٖ لِّأُوْلِی ٱلۡأَلۡبَٰبِ١٩٠ ٱلَّذِینَ یَذۡکُرُونَ ٱللَّهَ قِیَٰمٗا وَقُعُودٗا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمۡ وَیَتَفَکَّرُونَ فِی خَلۡقِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ رَبَّنَا مَا خَلَقۡتَ هَٰذَا بَٰطِلٗا سُبۡحَٰنَکَ فَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ١٩١ رَبَّنَآ إِنَّکَ مَن تُدۡخِلِ ٱلنَّارَ فَقَدۡ أَخۡزَیۡتَهُۥۖ وَمَا لِلظَّٰلِمِینَ مِنۡ أَنصَارٖ١٩٢ رَّبَّنَآ إِنَّنَا سَمِعۡنَا مُنَادِیٗا یُنَادِی لِلۡإِیمَٰنِ أَنۡ ءَامِنُواْ بِرَبِّکُمۡ فَ‍َٔامَنَّاۚ رَبَّنَا فَٱغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَا وَکَفِّرۡ عَنَّا سَیَِّٔاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ ٱلۡأَبۡرَارِ١٩٣ رَبَّنَا وَءَاتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَىٰ رُسُلِکَ وَلَا تُخۡزِنَا یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِۖ إِنَّکَ لَا تُخۡلِفُ ٱلۡمِیعَادَ١٩٤ فَٱسۡتَجَابَ لَهُمۡ رَبُّهُمۡ أَنِّی لَآ أُضِیعُ عَمَلَ عَٰمِلٖ مِّنکُم مِّن ذَکَرٍ أَوۡ أُنثَىٰۖ بَعۡضُکُم مِّنۢ بَعۡضٖۖ فَٱلَّذِینَ هَاجَرُواْ وَأُخۡرِجُواْ مِن دِیَٰرِهِمۡ وَأُوذُواْ فِی سَبِیلِی وَقَٰتَلُواْ وَقُتِلُواْ لَأُکَفِّرَنَّ عَنۡهُمۡ سَیَِّٔاتِهِمۡ وَلَأُدۡخِلَنَّهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ ثَوَابٗا مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِۚ وَٱللَّهُ عِندَهُۥ حُسۡنُ ٱلثَّوَابِ١٩٥ لَا یَغُرَّنَّکَ تَقَلُّبُ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ فِی ٱلۡبِلَٰدِ١٩٦ مَتَٰعٞ قَلِیلٞ ثُمَّ مَأۡوَىٰهُمۡ جَهَنَّمُۖ وَبِئۡسَ ٱلۡمِهَادُ١٩٧ لَٰکِنِ ٱلَّذِینَ ٱتَّقَوۡاْ رَبَّهُمۡ لَهُمۡ جَنَّٰتٞ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِینَ فِیهَا نُزُلٗا مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِۗ وَمَا عِندَ ٱللَّهِ خَیۡرٞ لِّلۡأَبۡرَارِ١٩٨ وَإِنَّ مِنۡ أَهۡلِ ٱلۡکِتَٰبِ لَمَن یُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ وَمَآ أُنزِلَ إِلَیۡکُمۡ وَمَآ أُنزِلَ إِلَیۡهِمۡ خَٰشِعِینَ لِلَّهِ لَا یَشۡتَرُونَ بَِٔایَٰتِ ٱللَّهِ ثَمَنٗا قَلِیلًاۚ أُوْلَٰٓئِکَ لَهُمۡ أَجۡرُهُمۡ عِندَ رَبِّهِمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ سَرِیعُ ٱلۡحِسَابِ١٩٩ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ ٱصۡبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ لَعَلَّکُمۡ تُفۡلِحُونَ٢٠٠﴾ [آل عمران: 190-200].
(مسلماً در آفرینش آسمان‌ها و زمین، و پشت سر هم آمدن شب و روز، نشانه‌ها و دلائلى براى خردمندان است، کسانى که ایستاده و نشسته و بر پهـلوهاىشان افتـاده، خـدا را یاد مى کنند و دربارۀ آفرینش آسمان‌ها و زمین مى‌اندیشند «و به زبان حال وقال مىگویند:» پروردگارا! این را بیهوده و عبث نیافریدهاى. تو منزّه و پاکى، پس ما را از عذاب آتش محفوظ دار. پروردگارا! بىگمان تـو هر که را به آتش در آرى، براستى خـوار و زبـونش کردهاى، و ستمکاران را یاورى نیست. پروردگارا! ما از منادى -پیامبر ج- شنیدیم که -مردم را- به ایمان بـه پروردگارشان مى‌خواند، و ما ایمان آوردیم. پروردگارا! گناهان ما را بیامرز، و بدی‌هایمان را بپوشان، و ما را با نیکان بمیران. پروردگارا! آنچه را که با پیغمبران خود به ما وعده دادهاى، به ما عطا کن، و در روز رستاخیز ما را خوار و زبون مگردان، بىگمان تو خلاف وعده نخواهى کرد. پس پروردگارشان دعاى ایشان را پذیرفت، و پاسخشان داد که من عمل هیچ صاحب عملى از شما را که انجام گرفته باشد، خواه زن باشد یا مرد، ضایع نخواهم کرد. بعضى از شما از بعض دیگر تولد شده اید. «و همگى هم نوع و هم جنس مى باشید» آنان که هجرت کردند، و از خانههاى خود رانده شدند و در راه من اذیت و آزار کشیدند و جنگیدند و کشته شدند، به یقین گناهانشـان را مىبـخشم، و در بهشتـى جاى مىدهم که از زیر «درختان» آن، نهرها در جریان است، این پاداش از سوى خداست، و پاداش نیکو تنها نزد خـداست. رفت و آمد کافران در شهرها، تو را نفریبد. «این» متاع ناچیزى است، سپس جایگاهشان دوزخ است، و چه بد جایگاهى است، ولى آن‌هایى که از پروردگارشان مىترسند، بهشت از آنِ ایشان است که در زیر «درختان» آن نهرها جارى است، و جاودانه در آن مى مانند، این پاداشى از جانب خدا است. و آنچه در نزد خداست براى نیکان بهتر است. برخى از اهل کتاب هستند که به خدا و بدانچه بر شما نازل شده و بدانچه بر خود آنان نازل گردیده ایمان دارند، در برابر خدا فروتن بوده، آنها هرگز آیات خدا را به بهاى ناچیز «دنیا» نمىفروشند، پاداش ایشان در نزد پروردگارشان است، خداوند به سرعت حساب بندگان را رسیدگى مى‌کند، اى مؤمنان! شکیبائى ورزید، و استقامت و پایدارى کنید، و مراقبت به عمل آورید، و از خدا بترسید تا اینکه رستگار شوید.)[17]
(19-3) اعمال پس از دیدن رؤیا یا خوابِ بد
پیغمبر ج فرمودهاند: (الرُّؤْیَا مِنَ اللَّهِ وَالْحُلْمُ مِنَ الشَّیْطَانِ فَإِذَا حَلَمَ أَحَدُکُمْ حُلْمًا یَکْرَهُهُ، فَلْیَنْفُثْ عَنْ یَسَارِهِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ إِذَا اسْتَیْقَظَ، وَلْیَتَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنْ شَرِّهَا، فَإِنَّهَا لَنْ تَضُرَّهُ.)
(خواب خوب از طرف خداست و خواب بد و پریشان از طرف شیطان است. پس هرگاه کسی از شما خواب بد و پریشانی دید که از آن بدش آمد، هرگاه بیدار شد، سه بار به طرف چپ خود فوت کند «فوتى که با کمى رطوبت آب دهان همراه باشد» و از شرّ آنچه که دیده است به الله پناه ببرد که در این حالت ضرری متوجهاش نمیشود.)
(وَلاَ یُخْبِرْ بِها أَحَداً. فإِنْ رَأَى رُؤیا حَسَنَةً فَلْیَبَشِرْ وَلاَ یُخْبِرْ بِهَا إِلاَّ مِنْ یُحِبُّ.)
(در مورد خواب بدش با کسى صحبت نکند. و هرگاه خواب خوب دید، شاد شود و جز به کسی که دوستش دارد خبر ندهد.)
(وَلْیَسْتَعِذْ باللَّه مِنَ الشَّیْطانِ ثَلاثاً، وَلْیَتَحَوَّلْ عَنْ جَنْبِهِ الَّذِی کانَ عَلَیْهِ.) ([18])
( و سه بار به خداوند از شیطان پناه ببرد و پهلوى خود را از حالتی که بر آن تکیه دارد، جابجا کند.)
([1]) (صحیح): بخاری (ش5748و5017) / ابوداود (ش5058).
([2]) (صحیح): بخاری (ش2311و3275و5010).
([3]) (صحیح): بخاری (ش4008و5040) / مسلم (ش1914-1918).
([4]) (صحیح): بخاری (ش6328و7393) / مسلم (ش7.67و7068).
([5]) (صحیح): مسلم (ش7063).
([6]) (صحیح): ترمذی (ش3392) / نسایی (ش10594).
([7]) (صحیح): بخاری (ش6312و6324و6314) / ابوداود (ش5051).
([8]) (صحیح): بخاری (ش3705و6318) / مسلم (ش7090-7093).
خواندن این أذکار قبل از خواب موجب افزایش نیرو و توان در مقابل مشکلات شده و از داشتن یک خادم هم بهتر است.
([9]) (صحیح): مسلم (ش7065) / ابوداود (ش5053).
([10]) (صحیح): مسلم (ش7069) / ابوداود (ش5055).
([11]) (صحیح): احمد، المسند (ش6851) / ترمذی (ش3529).
([12]) (صحیح): احمد، المسند (ش14659) / ترمذی (ش2892و3404).
([13]) (صحیح): بخاری (ش6316و247) / مسلم (ش7057-7061).
([14]) (صحیح): بخاری (ش6312و6324و6314) / ابوداود (ش5051).
([15]) (صحیح): بخاری (ش1154) /ابو داود (ش5062) / ترمذی (ش3414).
([16]) (صحیح): ترمذی (ش3401) / نسایی، السنن الکبری (ش1072).
([17]) (صحیح): بخاری (ش183و1198) / مسلم (ش1825و1826).
([18]) (صحیح): بخاری (ش7044و5747) / مسلم (ش6034-6040).
(إِذَا أَکَلَ أَحَدُکُمْ طَعَامَاً فَلْیَقُلْ: بِسْمِ اللهِ، فِإنْ نَسِیَ فِی أَوَّلِهِ فَلْیَقُلْ: بِسْمِ اللهِ فِیْ أَوَّلِهِ وَآخِرِهِ.)([1]).
(هرگاه، یکى از شما خواست غذا بخورد «بِسْمِ اللهِ» بگوید، و اگر در اوّل غذا خوردن فراموش کرد بگوید: «بِسْمِ اللهِ فِیْ أَوَّلِهِ وَآخِرِهِ».
عمر بن ابوسلمهس روایت کرده است: (قَالَ لِی رَسُولُ اللهِ ج یَا غُلَامُ سَمِّ اللَّهَ وَکُلْ بِیَمِینِکَ.)([2])
(رَسُولُ اللَّه ج به من فرمود: ای پسر! بسم الله بگو و با دست راستت بخور.)
(اَلْـحَمْدُ ِللهِ الَّذِیْ أَطْعَمَنِیْ هَذَا وَ رَزَقَنِیْهِ، مِنْ غَیْرِ حَوْلٍ مِنِّیْ وَلاَ قُوَّةٍ.)([3])
(سپاس خداى را که این غذا را به من خورانید بدون اینکه من قدرت و توانى داشته باشم).
(اَلْـحَمْدُ ِللهِ حَمْدًا کَثِیْرًا طَیِّباً مُبَارَکًا فِیْهِ غَیْر مَکْفِیٍّ وَلاَ مُوَدَّعٍ، وَلاَ مُسْتَغْنًى عَنْهُ رَبَّناَ.)([4])
(ستایش بسیار زیاد، پاکیزه و مبارک، خدایى را که بى‌نیاز است و درخواست از او همیشه ادامه دارد، و همه به او نیازمندند، پروردگارا! «ستایشمان را قبول فرما»).
(أَللَّهُمَّ باَرِکْ لَـهُمْ فِیْماَ رَزَقْتَهُمْ، وَاغْفِرْ لَـهُمْ وَارْحَمْهُمْ.)([5])
(الهى! آنچه را که به ایشان ارزانى داشتهاى، برکت ده و آنها را ببخش، و بر آنها رحم کن.)
(18-4) دعا براى کسى که به ما آب دهد یا قصد آب دادن داشته باشد
(أَللهُمَّ أَطْعِمْ مَنْ اَطْعَمَنی وأَسْقِ مَنْ سَقَانِی.) ([6])
(الهى! بخوران به کسى که مرا خورانید، و بنوشان به کسى که مرا نوشانید.)
(أَللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِیْ ثَمَرِنَا، وَبَارِکْ لَنَا فِیْ مَدِیْنَتِنَا، وَبَارِکْ لَنَا فِیْ صَاعِنَا، وَبَارِکْ لَنَا فِیْ مُدِّنَا.) ([7])
(بار الها! به میوههاى ما، شهر ما، و پیمانهها و وزنهای ما برکت عنایت فرما.)
([1]) (صحیح): ابن حبان (ش5213) / طبرانی، المعجم الاوسط (ج5ص25).
دقّت شود بِسْمِ اللهِ گفتن در ابتدا و شکر آن در آخر، در خوردن و آشامیدن هر چیزی و هر خوراکی و نوشیدنی مستحب است.
([2]) (صحیح): بخاری (ش5376) / مسلم (ش5388).
([3]) (حسن): احمد، المسند (ش15632) / دارمی، السنن (ش2690).
([4]) (صحیح): بخاری (ش5458) / ابوداود (ش3851).
([5]) (صحیح): مسلم (ش5459)؛ ابوداود (ش3731) / ترمذی (ش3576).
([6]) (صحیح): مسلم (ش5483و5484).
([7]) (صحیح): مسلم (ش3400و3401) / ترمذی (ش3454).
(اَلْـحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَسَانِی هَذَا (الثَّوْبَ) وَرَزَقَنِیهِ مِنْ غَیْرِ حَوْلٍ مِنّی ولا قُوةٍ.) ([2])
(حمد از آنِ خدایى است که این لباس را به من پوشانید و بدون اینکه من قدرت و توانایى داشته باشم آنرا به من عنایت کرد.)
(17-2) دعا براى کسى که لباس نو پوشیده
(تُبْلِـی ویُخْلِفُ اللهُ تَعَالَى.)([3])
(خدا کند این لباس را تا مدتى بپوشید، و کهنه نمایید، و خداوند تعالى به جاى آن، لباس دیگرى به شما بدهد «یعنى خداوند شما را از عُمر طولانى برخوردار نماید.»)
([1]) أمّ المؤمنین عائشهل روایت نموده: «کَانَ النَّبِیُّ ج یُعْجِبُهُ التَّیَمُّنُ فِی تَنَعُّلِهِ وَتَرَجُّلِهِ وَطُهُورِهِ وَفِی شَأْنِهِ کُلِّهِ.» «پیغمبر ج در پوشیدن کفش، شانه کردن موها، وضو گرفتن وهمهی کارهایش، شروع کردن از سمت راست را میپسندید.» (صحیح): بخاری (ش426و5380و168) / مسلم (ش640).
([2]) (حسن): دارمی، السنن (ش2690) / ابوداود (ش4025).
([3]) (صحیح): ابوداود (ش4022) / ابن ابی شیبه، المصنف (ج6ص60).