سورۀ سبأ

سورۀ سبأ

2- ﴿مَا یَلِجُ فِی ٱلۡأَرۡضِ﴾: آنچه در زمین فرومی‌رود، باران و غیره.

2- ﴿مَا یَعۡرُجُ﴾: آنچه صعود می‌کند، فرشتگان و اعمال انسان.

3- ﴿لَا یَعۡزُبُ عَنۡهُ﴾: از وی پوشیده و پنهان نمی‌ماند.

3- ﴿مِثۡقَالُ ذَرَّةٖ﴾: به‌ اندازه کوچک‌ترین مورچه یا گرد و غبار.

5- ﴿مُعَٰجِزِینَ﴾: به گمان باطلشان بر ما سبقت گیرند و از عذاب ما نجات یابند.

5- ﴿مِّن رِّجۡزٍ﴾: بدترین و سخت‌ترین عذاب.

7- ﴿مُزِّقۡتُمۡ﴾: پاره پاره شدید و خاک گشتید.

8- ﴿بِهِۦ جِنَّةُۢ﴾: به جنون گرفتار شده سخنان بیهوده می‌گوید.

9- ﴿نَخۡسِفۡ بِهِمُ ٱلۡأَرۡضَ﴾: آنها را مانند قارون به کام زمین فرومی‌بریم.

9- ﴿کِسَفٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ﴾: پاره‌ای از آسمان مثل اصحاب ایکه.

9- ﴿مُّنِیبٖ﴾: با توبه و طاعت به پرورگارش رجوع نماید.

10- ﴿أَوِّبِی مَعَهُ﴾: با او در تسبیح هم صدا شوید.

11- ﴿ٱعۡمَلۡ سَٰبِغَٰتٖ﴾: زره‌های کامل و فراخ بساز.

11- ﴿وَقَدِّرۡ فِی ٱلسَّرۡدِ﴾: زره‌ها را مستحکم و حلقه‌ها را به اندازه و متناسب به هم بساز.

12- ﴿غُدُوُّهَا شَهۡرٞ﴾: صبحگاه مسیر یکماه را طی می‌کرد.

12- ﴿رَوَاحُهَا شَهۡرٞ﴾: شامگاه نیز مسیر یکماه را می‌پیمود.

12- ﴿عَیۡنَ ٱلۡقِطۡرِ﴾: چشمه مس ذوب شده که مانند آب از زمین می‌جوشید.

12- ﴿یَزِغۡ مِنۡهُمۡ﴾: از آنها سرپیچی می‌کرد.

13- ﴿مِن مَّحَٰرِیبَ﴾: قصرها یا مسجدها.

13- ﴿تَمَٰثِیلَ﴾: مجسمه‌ها از مس و چیزهای دیگر.

13- ﴿جِفَانٖ کَٱلۡجَوَابِ﴾: کاسه‌های بزرگ مانند حوض‌های کلان.

13- ﴿قُدُورٖ رَّاسِیَٰتٍ﴾: دیک‌های بزرگ ثابت در جای خود.

14- ﴿دَآبَّةُ ٱلۡأَرۡضِ﴾: موریانه که چوب را می‌خورد.

14- ﴿تَأۡکُلُ مِنسَأَتَه﴾: عصای او را می‌خورد.

15- ﴿لِسَبَإٖ﴾: برای مردم سبا، قبیله‌ای است به یمن.

15- ﴿ءَایَة﴾: نشانه‌ای بر قدرت ما یا پند و عبرت است.

15- ﴿جَنَّتَانِ﴾: دو باغ یا دو سلسله از باغ‌ها.

15- ﴿بَلۡدَةٞ طَیِّبَةٞ﴾: شهری است پاکیزه و فرحت‌آور.

16- ﴿فَأَعۡرَضُواْ﴾: شکر و سپاس نکردند یا پیامبران خود را تکذیب کردند.

16- ﴿سَیۡلَ ٱلۡعَرِمِ﴾: سیلی‌که از اثر تخریب سد یا از باران شدید جاری شد.

16- ﴿أُکُلٍ خَمۡطٖ﴾: میوه‌های تلخ، ترش و زشت.

16- ﴿أَثۡلٖ﴾: نوعی از درخت گز.

18- ﴿ٱلۡقُرَى﴾: قریه‌های شام.

18- ﴿قُرٗى ظَٰهِرَةٗ﴾: متصل و نزدیک به هم.

18- ﴿قَدَّرۡنَا فِیهَا ٱلسَّیۡرَ﴾: ما در میان این آبادی‌ها مسافت‌های نزدیک به هم تعیین کردیم.

19- ﴿فَجَعَلۡنَٰهُمۡ أَحَادِیثَ﴾: آنها را اخبار سرگرم کننده و شگفت آور قرار دادیم.

19- ﴿مَزَّقۡنَٰهُمۡ﴾: آنها را در سرزمین‌های مختلف پراکنده ساختیم.

20- ﴿صَدَّقَ عَلَیۡهِمۡ﴾: درباره آنها به اثبات رساند.

21- ﴿سُلۡطَٰن﴾: سلطه و غلبه به وسوسه و فریب.

22- ﴿مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ﴾: به وزن یک ذرَّه از نفع و یا ضرر.

22- ﴿ظَهِیرٖ﴾: یاور در آفرینش و تدبیر.

23- ﴿فُزِّعَ عَن قُلُوبِهِمۡ﴾: از دل‌هایشان ترس و خوف دور شود.

23- ﴿ٱلۡحَقَّ﴾: سخن حق را گفت، اجازه شفاعت.

25- ﴿أَجۡرَمۡنَا﴾: خطاهای‌که ما انجام دادیم.

26- ﴿یَفۡتَحُ بَیۡنَنَا﴾: بین ما داوری و حکم می‌کند.

26- ﴿هُوَ ٱلۡفَتَّاحُ﴾: اوست قاضی و حاکم.

27- ﴿کَلَّا﴾: هرگز چنین نیست، از ادعای مشارکت بتان به خدای یکتا خودداری کنید.

28- ﴿کَآفَّةٗ لِّلنَّاسِ﴾: به همه مردم.

31- ﴿مَوۡقُوفُونَ﴾: در محل حساب نگهداشته می‌‌شوند.

31- ﴿یَرۡجِعُ﴾: رد می‌کند و نسبت خطا می‌دهد.

33- ﴿مَکۡرُ ٱلَّیۡلِ وَٱلنَّهَارِ﴾: حیله‌های شبانه روزی شما مانع هدایت ما شد.

33- ﴿أَندَادٗا﴾: همتاهای از مخلوقات و عبادتش نماییم.

33- ﴿أَسَرُّواْ ٱلنَّدَامَةَ﴾: ندامت را نهان داشتند یا اظهار کردند.

33- ﴿ٱلۡأَغۡلَٰلَ﴾: زنجیرهای‌که دست‌ها را به گردن‌ می‌بندد.

34- ﴿مُتۡرَفُوهَآ﴾: صاحبان ناز و نعمت و پیشوایان فاسد آنجا.

36- ﴿یَقۡدِرُ﴾: روزی هر کسی را بخواهد به مقتضای حکمت تنگ می‌کند.

37- ﴿زُلۡفَىٰٓ﴾: نزدیکی و تقرب.

37- ﴿لَهُمۡ جَزَآءُ ٱلضِّعۡفِ﴾: ثواب ‌آنها دو چند است.

37- ﴿فِی ٱلۡغُرُفَٰتِ﴾: در منزل‌های عالی بهشت.

38- ﴿مُحۡضَرُونَ﴾: نگهبانان دوزخ آنها را حاضر می‌کنند.

39- ﴿یَقۡدِرُ لَهُ﴾: هرکه را بخواهد کم روزی می‌کند.

41- ﴿أَنتَ وَلِیُّنَا﴾: تو یگانه یاور ماستی.

43- ﴿إِفۡکٞ مُّفۡتَرٗى﴾: دروغ ساختگی.

45- ﴿مِعۡشَارَ مَآ ءَاتَیۡنَٰهُمۡ﴾: یک دهم نعمت‌های‌که به آنها دادیم.

45- ﴿کَانَ نَکِیرِ﴾: انکار من بر آنها با ویرانی و نابودیشان بود.

46- ﴿مِّن جِنَّةٍ﴾: جنون.

48- ﴿یَقۡذِفُ بِٱلۡحَقِّ﴾: حق را به باطل می‌افکند و نابودش می‌کند.

51- ﴿فَزِعُواْ﴾: هنگام مرگ یا رستاخیز بترسند.

51- ﴿فَلَا فَوۡتَ﴾: جای فرار و نجات از عذاب نیست.

51- ﴿مَّکَانٖ قَرِیبٖ﴾: جای حساب.

52- ﴿ٱلتَّنَاوُشُ﴾: بدست آوردن ایمان و توبه.

52- ﴿مَّکَانِۢ بَعِیدٖ﴾: آخرت.

53- ﴿یَقۡذِفُونَ بِٱلۡغَیۡبِ﴾: به گمان می‌گویند.

54- ﴿بِأَشۡیَاعِهِم﴾: با همتایان کافر آنها.

54- ﴿مُّرِیبِۢ﴾: شک و اضطراب‌آور.

سورۀ احزاب

سورۀ احزاب

1- ﴿ٱتَّقِ ٱللَّهَ﴾: همواره از خدا بترس یا پرهیزگاری را افزون نما.

3- ﴿وَکِیلٗا﴾: مراقب.

4- ﴿تُظَٰهِرُونَ مِنۡهُنَّ﴾: آنها را مثل مادر بر خود حرام می‌کنید.

4- ﴿أَدۡعِیَآءَکُمۡ﴾: فرزند خوانده‌های شما را.

5- ﴿أَقۡسَطُ﴾: عادلانه‌تر.

5- ﴿مَوَٰلِیکُمۡ﴾: دوستان دینی شما هستند.

6- ﴿أَوۡلَىٰ بِٱلۡمُؤۡمِنِینَ﴾: مهربان‌تر و سودمندتر است به مؤمنان.

6- ﴿أَزۡوَٰجُهُۥٓ أُمَّهَٰتُهُمۡ﴾: همسرانش مثل مادرند به مسلمانان در حرمت نکاح و قدر و منزلت.

6- ﴿أُوْلُواْ ٱلۡأَرۡحَامِ﴾: خویشاوندان.

7- ﴿مِیثَٰقَهُم﴾: پیمان آنها را، هر چه برعهده دارند بجا کنند.

7- ﴿مِّیثَٰقًا غَلِیظٗا﴾: پیمان استوار به وفا.

9- ﴿جَآءَتۡکُمۡ جُنُودٞ﴾: لشکرهای بزرگ به سوی شما آمدند، روز خندق سال پنجم هجرت.

10- ﴿زَاغَتِ ٱلۡأَبۡصَٰرُ﴾: چشمها از دهشت و حیرت کج و دیگرگون شدند.

10- ﴿بَلَغَتِ ٱلۡقُلُوبُ ٱلۡحَنَاجِرَ﴾: دلها به گلو رسید، تمثیل است برای شدّت ترس.

11- ﴿ٱبۡتُلِیَ ٱلۡمُؤۡمِنُون﴾: مؤمنان در سختی‌ها آزمایش شدند.

11- ﴿زُلۡزِلُواْ﴾: از شدّت ترس بسیار مضطرب شدند.

12- ﴿غُرُورٗا﴾: وعده بیهوده یا فریب.

13- ﴿یَثۡرِبَ﴾: نام سابق مدینه است.

13- ﴿لَا مُقَامَ لَکُمۡ﴾: اینجا محل اقامت شما نیست.

13- ﴿إِنَّ بُیُوتَنَا عَوۡرَةٞ﴾: خانه‌های ما دور و بیم تجاوز دشمن در آنجا است.

13- ﴿فِرَارٗا﴾: فرار از جنگ در صف مسلمانها.

14- ﴿مِّنۡ أَقۡطَارِهَا﴾: از اطراف و نواحی مدینه.

14- ﴿سُئِلُواْ ٱلۡفِتۡنَة﴾: از آنها خواسته شود که با مسلمانها بجنگند.

14- ﴿مَا تَلَبَّثُواْ بِهَآ﴾: جنگ را به تأخیر نمی‌اندازند.

17- ﴿یَعۡصِمُکُم مِّنَ ٱللَّهِ﴾: حکم و مشیت او را از شما دور می‌کند.

18- ﴿ٱلۡمُعَوِّقِینَ﴾: گروهی از شما که مردم را از همکاری با رسول خدا منع می‌کردند.

18- ﴿هَلُمَّ إِلَیۡنَا﴾: پیش ما بیایید یا خود را به ما نزدیک بسازید.

18- ﴿ٱلۡبَأۡسَ﴾: جنگ.

19- ﴿أَشِحَّةً عَلَیۡکُمۡ﴾: به چیزهای‌که در نفع شماست بخالت می‌کنند.

19- ﴿یُغۡشَىٰ عَلَیۡهِ مِنَ ٱلۡمَوۡتِ﴾: از سختی‌ مرگ بیهوش می‌شود.

19- ﴿سَلَقُوکُم﴾: به شما طعنه می‌زنند و آزار می‌رسانند.

19- ﴿بِأَلۡسِنَةٍ حِدَاد﴾: با زبان درازی.

19- ﴿أَشِحَّةً عَلَى ٱلۡخَیۡرِ﴾: حریص بر مال و غنیمت.

19- ﴿فَأَحۡبَطَ ٱللَّهُ﴾: خدا باطل کرد.

20- ﴿بَادُونَ فِی ٱلۡأَعۡرَابِ﴾: با اعراب در بادیه بودند.

21- ﴿أُسۡوَةٌ حَسَنَةٞ﴾: سرمشق نیکو در همه امور.

23- ﴿قَضَىٰ نَحۡبَهُ﴾: به پیمان خود وفا کردند یا جام شهادت نوشیدند.

26- ﴿ٱلَّذِینَ ظَٰهَرُوهُم﴾: یهود بنی‌قریظه که به احزاب کمک کردند.

26- ﴿صَیَاصِیهِم﴾: از قلعه‌های مستحکم خود.

26- ﴿ٱلرُّعۡبَ﴾: ترس شدید.

28- ﴿أُمَتِّعۡکُنَّ﴾: به شما متعه طلاق بدهم.

28- ﴿أُسَرِّحۡکُنَّ﴾: طلاقتان نمایم.

28- ﴿سَرَاحٗا جَمِیلٗا﴾: طلاق حسن که ضرر و زیان در آن نیست.

30- ﴿بِفَٰحِشَةٖ مُّبَیِّنَةٖ﴾: گناه کبیره.

31- ﴿مَن یَقۡنُتۡ مِنکُنَّ﴾: هرکه از شما فرمانبرداری کند.

32- ﴿فَلَا تَخۡضَعۡنَ بِٱلۡقَوۡلِ﴾: با مردان به لهجۀ نرم و با آب و تاب سخن نگویید.

33- ﴿قَرۡنَ فِی بُیُوتِکُنَّ﴾: شما و دیگر زنان در خانه‌های خود بمانید.

33- ﴿لَا تَبَرَّجۡنَ﴾: زینتی را که ستر آن واجب است آشکار نسازید.

33- ﴿ٱلۡجَٰهِلِیَّةِ ٱلۡأُولَىٰ﴾: جاهلیت پیش از اسلام.

33- ﴿ٱلرِّجۡسَ﴾: گناه یا نقص را.

34- ﴿وَٱلۡحِکۡمَةِ﴾: سیرت پیامبر یا احکام قرآن.

35- ﴿ٱلۡقَٰنِتِینَ﴾: مردانی‌که مطیع فرمان خدا هستند.

36- ﴿ٱلۡخِیَرَةُ﴾: اختیار.

37- ﴿وَطَرٗا﴾: حاجت خود را، کنایه از طلاق است.

37- ﴿حَرَجٞ﴾: هیچ گناهی.

37- ﴿أَدۡعِیَآئِهِمۡ﴾: فرزند خوانده‌هایشان، قبل از نسخ فرزند خواندگی.

38- ﴿فَرَضَ ٱللَّهُ لَهُ﴾: خدا بر او قسمت کرده یا مقدر گردانیده یا بر او حلال کرده.

38- ﴿خَلَوۡاْ مِن قَبۡلُ﴾: پیامبرانی‌که پیش از تو گذشتند.

39- ﴿حَسِیبٗا﴾: محاسب اعمال.

42- ﴿بُکۡرَةٗ وَأَصِیلًا﴾: اول و آخر روز.

49- ﴿سَرَاحٗا جَمِیلٗا﴾: رها کردن نیکو و عاری از آزار و منع واجب.

50- ﴿ءَاتَیۡتَ أُجُورَهُنَّ﴾: مهرهای ایشان را داده‌ای.

50- ﴿أَفَآءَ ٱللَّهُ عَلَیۡکَ﴾: خدا از راه غنیمت به تو داده است.

51- ﴿تُرۡجِی﴾: به تأخیر اندازی و همبستر نشوی.

51- ﴿تُ‍ٔۡوِیٓ إِلَیۡکَ﴾: همدم خود کنی و با او همبستر شوی.

51- ﴿ٱبۡتَغَیۡتَ﴾: خواستی.

51- ﴿عَزَلۡتَ﴾: کنار زده‌ای.

51- ﴿ذَٰلِکَ أَدۡنَىٰٓ أَن تَقَرَّ أَعۡیُنُهُنَّ﴾: این‌که خودت را در مورد معاشرت با آنها مخیر ساختیم مایه مسرت و رضایت آنهاست چون می‌دانند این کار به دستور خداست.

52- ﴿رَّقِیبٗا﴾: مراقب.

53- ﴿غَیۡرَ نَٰظِرِینَ إِنَىٰهُ﴾: منتظر پختن غذا نباشید.

53- ﴿فَٱنتَشِرُواْ﴾: پراکنده شوید و در نزد او درنگ نکنید.

53- ﴿سَأَلۡتُمُوهُنَّ مَتَٰعٗا﴾: حاجت قابل استفاده را از آنها خواستید.

56- ﴿یُصَلُّونَ عَلَى ٱلنَّبِیِّ﴾: بر پیامبر درود می‌فرستند.

58- ﴿بُهۡتَٰنٗا﴾: کاربد یا دروغ بسیار زشت.

59- ﴿یُدۡنِینَ عَلَیۡهِنَّ﴾: برخود بیندازند.

59- ﴿جَلَٰبِیبِهِنَّ﴾: چادرهای خود را.

60- ﴿وَٱلۡمُرۡجِفُونَ﴾: آنهای‌که خبرهای دروغ را پخش می‌کنند.

60- ﴿لَنُغۡرِیَنَّکَ بِهِمۡ﴾: تو را بر آنها مسلط می‌کنیم.

61- ﴿ثُقِفُوٓا﴾: یافت شوند و به دست آیند.

68- ﴿ضِعۡفَیۡنِ﴾: دو چند.

69- ﴿وَجِیهٗا﴾: با جاه و مقام و مستجاب الدعوه.

70- ﴿قَوۡلٗا سَدِیدٗا﴾: سخن درست یا راست یا پیام‌آور حق.

72- ﴿عَرَضۡنَا ٱلۡأَمَانَةَ﴾: تکالیف، اوامر و نواهی را عرضه کردیم.

72- ﴿فَأَبَیۡنَ﴾: نپذیرفتند.

72- ﴿أَشۡفَقۡنَ مِنۡهَا﴾: از خیانت در آن ترسیدند.

سورۀ سجده

سورۀ سجده

3- ﴿ٱفۡتَرَىٰهُ﴾: قرآن را خودش ساخته است.

4- ﴿ٱسۡتَوَىٰ عَلَى ٱلۡعَرۡشِ﴾: استوایی‌که لایق کمال و جلال اوست.

5- ﴿یَعۡرُجُ إِلَیۡهِ﴾: این امر به سوی او بالا می‌رود.

7- ﴿أَحۡسَنَ کُلَّ شَیۡءٍ﴾: همه چیز را استوار ساخته است.

8- ﴿سُلَٰلَةٖ﴾: خلاصه‌ای.

8- ﴿مَّآءٖ مَّهِینٖ﴾: منی ضعیف و حقیر.

9- ﴿سَوَّىٰهُ﴾: او را صورت بخشیدن و موزون ساخت.

10- ﴿ضَلَلۡنَا فِی ٱلۡأَرۡضِ﴾: ما خاک و در زمین گم ‌شویم.

12- ﴿نَاکِسُواْ رُءُوسِهِمۡ﴾: سرهای خود را از رسوایی، شرم و ندامت به زیر افکنند.

13- ﴿حَقَّ ٱلۡقَوۡلُ﴾: قضاء و قدر ثابت و نافذ شده است.

13- ﴿ٱلۡجِنَّةِ﴾: جن.

16- ﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ﴾: پهلوهایشان برای عبادت دور می‌شود.

16- ﴿عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ﴾: از بسترهای خواب.

17- ﴿مِّن قُرَّةِ أَعۡیُنٖ﴾: از اسباب شادمانی است.

19- ﴿نُزُلَۢا﴾: مهمانی و ضیافت.

23- ﴿فِی مِرۡیَةٖ﴾: در شک.

23- ﴿مِّن لِّقَآئِهِ﴾: از پذیرفتن موسی تورات را به خوشی.

26- ﴿أَوَ لَمۡ یَهۡدِ لَهُمۡ﴾: آیا مشرکان غافلند و سرانجام‌شان را روشن نساخته است.

26- ﴿کَمۡ أَهۡلَکۡنَا﴾: هلاکت و نابودی ملتهای گذشته.

26- ﴿ٱلۡقُرُون﴾: ملل گذشته.

27- ﴿ٱلۡأَرۡضِ ٱلۡجُرُزِ﴾: زمین خشک و بی‌گیاه.

28- ﴿هَٰذَا ٱلۡفَتۡحُ﴾: این پیروزی و نجات شما.

29- ﴿لَا هُمۡ یُنظَرُونَ﴾: مهلت داده نخواهند شد تا ایمان بیاورند.

سورۀ لقمان

سورۀ لقمان

6- ﴿لَهۡوَ ٱلۡحَدِیثِ﴾: سخن باطل ‌که انسان را از خیر و عبادت باز دارد.

6- ﴿هُزُوًا﴾: به استهزاء.

7- ﴿وَلَّىٰ مُسۡتَکۡبِرٗا﴾: با تکبر از تفکر در آن اعراض می‌کند.

7- ﴿وَقۡرٗا﴾: کریی مانع از شنیدن.

10- ﴿بِغَیۡرِ عَمَدٖ﴾: بدون پایه و ستون.

10- ﴿رَوَٰسِیَ﴾: کوه‌های استوار.

10- ﴿أَن تَمِیدَ بِکُمۡ﴾: تا شما را تکان ندهد.

10- ﴿بَثَّ فِیهَا﴾: در روی زمین پراکنده کرد.

10- ﴿زَوۡجٖ کَرِیم﴾: نوع خوب و پرمنفعت.

12- ﴿لُقۡمَٰنَ﴾: لقمان شخصی صالح و حکیم بود نه پیامبر.

12- ﴿ٱلۡحِکۡمَةَ﴾: عقل، فهم، زیرکی و سخن راست و درست.

14- ﴿وَصَّیۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ﴾: به انسان دستور دادیم و موظفش ساختیم.

14- ﴿وَهۡنًا﴾: در حال ناتوانی.

14- ﴿فِصَٰلُه﴾: پایان دوره شیرخوارگی آن.

15- ﴿أَنَابَ إِلَیَّ﴾: به اخلاص و طاعت به سوی من آمده است.

16- ﴿مِثۡقَالَ حَبَّةٖ...﴾: به وزن کوچکترین چیز...

18- ﴿لَا تُصَعِّرۡ خَدَّکَ لِلنَّاسِ﴾: به تکبر و غرور روی خود را از مردم نگردان.

18- ﴿مَرَحًا﴾: به سرکشی، غرور و خودپسندی.

18- ﴿مُخۡتَالٖ فَخُورٖ﴾: متکبر، کسی‌که به خصال نیک خود فخر کند.

19- ﴿وَٱقۡصِدۡ فِی مَشۡیِکَ﴾: در راه رفتن حد وسط را اختیار کن.

19- ﴿ٱغۡضُض﴾: آهسته بدار.

20- ﴿سَخَّرَ لَکُم﴾: برای منافع شما مسخر کرده است.

20- ﴿أَسۡبَغَ﴾: تمام، فراوان و کامل کرد.

22- ﴿یُسۡلِمۡ وَجۡهَهُ...﴾: همه امور خود را بسپارد...

22- ﴿ٱسۡتَمۡسَکَ﴾: چنگزده دلبستگی یافته و پناه برده است.

22- ﴿بِٱلۡعُرۡوَةِ ٱلۡوُثۡقَىٰ﴾: به عهد و پیمان مطمئن.

24- ﴿عَذَابٍ غَلِیظٖ﴾: عذاب شدید، دوزخ.

27- ﴿یَمُدُّهُ﴾: بر او افزوده شود.

27- ﴿سَبۡعَةُ أَبۡحُرٖ﴾: هفت دریای پرآب دیگر.

27- ﴿مَّا نَفِدَتۡ﴾: به پایان نرسد.

27- ﴿کَلِمَٰتُ ٱللَّهِ﴾: مقدرات و عجایب صنعت یا علم الهی^([1]).

29- ﴿یُولِج﴾: داخل می‌کند.

32- ﴿غَشِیَهُم مَّوۡجٞ﴾: موجی بالای سر آنها قرار بگیرد.

32- ﴿کَٱلظُّلَلِ﴾: مانند ابر یا کوه‌های سایه افکن.

32- ﴿فَمِنۡهُم مُّقۡتَصِدٞ﴾: عده‌ای خدا را شکر و به عهد خود وفا می‌کنند.

32- ﴿خَتَّارٖ کَفُورٖ﴾: غدَّا و ناسپاس.

33- ﴿یَوۡمٗا لَّا یَجۡزِی...﴾: روزی‌که در آن چیزی را دور نمی‌کند...

33- ﴿فَلَا تَغُرَّنَّکُمُ﴾: شما را به لذت‌های خود سرگرم نکند و فریب ندهد.

33- ﴿ٱلۡغَرُور﴾: شیطان اغواگر و امثال آن.

---

[1]- شیخ مخلوف می‌گوید: ﴿کَلِمَٰتُ ٱللَّهِ﴾ (مقدوراته وعجائبه أو معلوماته) یعنی: تقدیرها و شگفتی‌ها یا معلوماتش.

می‌گویم: تفسیر ﴿کَلِمَٰتُ ٱللَّهِ﴾ به تقدیرات و معلومات، مخالف فهم سلف در این زمینه است و همچنین کنار گذاشتن ظاهر لفظ است، بلکه کلمات خداوند -پاک و منزه- همان کلام و سخن او می‌باشد که پایان ندارد؛ زیرا الله اول است بی‌آنکه آغازی داشته باشد و آخر است بی‌آنکه پایانی داشته باشد و پیوسته و همیشه سخن گفته است و هر آنچه که بخواهد و هرگاه که اراده کند می‌گوید و کلام او در گذشته و آینده هیچ حد و مرزی نداشته و ندارد و درختان و دریاهایی که مقدر نموده تا کلمات الله را بنویسند به ناچار تمام می‌شوند و پایان می‌پذیرند اما کلام الله هیچ پایانی ندارد.

تفسیر ﴿کَلِمَٰتُ ٱللَّهِ﴾ به تقدیرات یا معلومات شامل امور وجودی و امور عدمی می‌شود، در حالی که ویژگی کلمات الله این است که هیچ پایانی ندارد و از امور وجودی است. به نظر می‌رسد تفسیری که مؤلف ذکر نموده بر اساس مذهب اشاعره در مورد کلام الله است، زیرا آنها می‌گویند که کلام الله معنایی واحد درونی و قدیمی است و وصف تعدد شامل آن نمی‌شود. این تعریف مخالف با مذهب اهل سنت و جماعت است که می‌گویند: «خداوند متعال پیوسته و همیشه به هر کلامی که بخواهد و هرگونه که بخواهد سخن می‌گوید و کلامش پایانی ندارد و خداوند این گونه وصف می‌شود که: گفت و می‌‌گوید، ندا داده و ندا می‌دهد، همانگونه خداوند متعال درباره‌ی خودش چنین خبر داده است او از هر کسی به نفس خویش آگاه‌تر است و از آفریده‌هایش صادق‌تر و نیکو سخن‌تر است». (نگا: تفسیر ابن جریر ۲۱/۸۰-۸۲ ، تفسیر بغوی ۶/۲۹۲ و تفسیر سعدی ۶/۱۶۶). (برگرفته از مقاله‌ «التعقیبات المفیدة على کتاب کلمات القرآن تفسیر وبیان للشیخ مخلوف»، نوشته‌ای دکتر محمد بن عبدالرحمن الخمیس).

سورۀ روم

سورۀ روم

2- ﴿غُلِبَتِ ٱلرُّومُ٢﴾: فارس روم را مغلوب کرد.

3- ﴿أَدۡنَى ٱلۡأَرۡضِ﴾: نزدیک‌ترین ساحه سرزمین روم به فارس.

3- ﴿غَلَبِهِمۡ﴾: مغلوب شدنشان.

8- ﴿أَجَلٖ مُّسَمّٗى﴾: زمان معین برای بقای آنها از ازل.

9- ﴿أَثَارُواْ ٱلۡأَرۡضَ﴾: زمین را شخم زدند و برای زراعت آماده کردند.

10- ﴿ٱلسُّوٓأَىٰٓ﴾ : بدترین عذاب، دوزخ.

12- ﴿یُبۡلِسُ ٱلۡمُجۡرِمُون﴾: دلیل مجرمان منقطع می‌شود یا نومید می‌شوند.

15- ﴿یُحۡبَرُونَ﴾: شاد یا گرامی‌ داشته می‌شوند.

16- ﴿فِی ٱلۡعَذَابِ مُحۡضَرُونَ﴾: همیشه در عذابند.

18- ﴿حِینَ تُظۡهِرُونَ﴾: هنگامی‌که به ظهر می‌رسید.

20- ﴿تَنتَشِرُونَ﴾: در امور زندگی دست بکار می‌شوید.

21- ﴿لِّتَسۡکُنُوٓاْ إِلَیۡهَا﴾: تا به آنها تمایل پیدا کنید و اُنس بگیرید.

26- ﴿لَّهُۥ قَٰنِتُونَ﴾: از اراده او تعالی فرمان می‌برند.

27- ﴿لَهُ ٱلۡمَثَلُ ٱلۡأَعۡلَىٰ﴾ : عالی‌ترین وصف در کمال و جلال از آن خداست.

30- ﴿فَأَقِمۡ وَجۡهَکَ﴾: پس روی خود را راست و درست کن.

30- ﴿لِلدِّینِ﴾: به دین توحید و اسلام.

30- ﴿حَنِیفٗا﴾: متمایل به سوی او.

30- ﴿فِطۡرَتَ ٱللَّهِ﴾: به اسلام پایدار باشید.

30- ﴿فَطَرَ ٱلنَّاسَ عَلَیۡهَا﴾: خدا انسان را بر آن آفریده است.

30- ﴿لِخَلۡقِ ٱللَّهِ﴾: به دین الهی‌که انسان را بر آن آفریده است.

30- ﴿ذَٰلِکَ ٱلدِّینُ ٱلۡقَیِّمُ﴾: این است دین مستقیم.

31- ﴿مُنِیبِینَ إِلَیۡهِ﴾: با توبه و اخلاص به او تعالی رجوع کنید.

32- ﴿کَانُواْ شِیَعٗا﴾: از هوای نفس به صورت احزاب گوناگون درآمدند.

35- ﴿سُلۡطَٰنٗا﴾: کتابی یا دلیل روشنی.

36- ﴿فَرِحُواْ بِهَا﴾: به سبب آن متکبر و خودپسند می‌شوند.

36- ﴿هُمۡ یَقۡنَطُونَ﴾: از رحمت خدا نومید می‌شوند.

37- ﴿یَقۡدِر﴾: به اقتضای حکمت روزی هرکه را بخواهد تنگ می‌کند.

39- ﴿رِّبٗا﴾: همین ربای حرام معروف.

39- ﴿لِّیَرۡبُوَاْ﴾: تا آن رِبا بیفزاید.

39- ﴿فَلَا یَرۡبُو﴾: مایه برکت آن نمی‌شود.

39- ﴿ٱلۡمُضۡعِفُونَ﴾: چند برابر.

43- ﴿لِلدِّینِ ٱلۡقَیِّمِ﴾: به دین مستقیم و فطرت.

43- ﴿لَّا مَرَدَّ لَهُ﴾: هیچ کس نمی‌تواند مانع وقوع آن شود.

43- ﴿یَصَّدَّعُونَ﴾: به سوی بهشت و دوزخ متفرق می‌شوند.

44- ﴿یَمۡهَدُونَ﴾: جایگاه نعمت و ناز را مهیا می‌سازند.

48- ﴿فَتُثِیرُ سَحَابٗا﴾: ابرها را حرکت می‌دهد و پراکنده می‌سازد.

48- ﴿یَجۡعَلُهُۥ کِسَفٗا﴾: ابرها را به صورت قطعه‌های پراکنده در می‌آورد.

48- ﴿ٱلۡوَدۡقَ﴾: باران را.

48- ﴿مِنۡ خِلَٰلِه﴾: از لابلای آن.

49- ﴿لَمُبۡلِسِینَ﴾: از بارش باران نومید بودند.

51- ﴿فَرَأَوۡهُ مُصۡفَرّٗا﴾: گیاهان را بعد از شادابی و سبزی زرد می‌بینند.

54- ﴿شَیۡبَةٗ﴾: حالت پیری.

55- ﴿یُؤۡفَکُونَ﴾: از حق و راستی دوری می‌جستند.

57- ﴿لَا هُمۡ یُسۡتَعۡتَبُونَ﴾: از آنها خواسته نمی‌شود که با توبه و طاعت، غضب خدا را از خود دور نمایند.

60- ﴿لَا یَسۡتَخِفَّنَّکَ﴾: تو را به خفت، خواری و اضطراب وادار نکنند.